Niacyna (witamina B3) – co to jest, właściwości, niedobór
Jak widzisz, niacyna to „pracowita” witamina – poznaj jej właściwości, funkcje w organizmie, korzyści z suplementacji, jak rozpoznać niedobór niacyny i jakie są skutki niedoboru.
Z tego artykułu dowiesz się...
Niacyna – co to jest?
Niacyna (witamina B3, witamina PP) to jedna z witamin z grupy B. Z chemicznego punktu widzenia obejmuje dwa związki, które wykazują taką samą aktywność biologiczną — kwas nikotynowy oraz nikotynamid. Związki te różnią się nieznacznie strukturą, ale pełnią podobne funkcje w organizmie człowieka. Niacyna może być produkowana przez nasz organizm z tryptofanu, jednak jest to niewystarczające do pokrycia dziennego zapotrzebowania na tę witaminę. Najlepszym źródłem niacyny są produkty pochodzenia zwierzęcego, ale znajduje się także w niektórych produktach zbożowych (dalej w artykule sprawdzisz produkty bogate w niacynę).
Witamina PP
Niacyna jest znana jako czynnik przeciwpelagryczny, stąd nazywa się ją również witaminą PP. Pelagra to choroba wywołana niedoborem niacyny. Objawy obejmują stan zapalny skóry, biegunkę, demencję i owrzodzenia jamy ustnej. Nazwa pelagra pochodzi od łac. pellis aegra (chora skóra).
Wszystkie witaminy z grupy B są niezbędne do wykorzystania energii z pożywienia, wytwarzania czerwonych krwinek, prawidłowego funkcjonowania obwodowego układu nerwowego oraz utrzymania w dobrej kondycji skóry i błon śluzowych. Niedobór witamin z grupy B najczęściej objawia się ze strony układu nerwowego i skóry.
Właściwości niacyny
Odpowiedni poziom witaminy B3 przynosi korzyści zdrowotne dla organizmu: układ nerwowy i mózg działają prawidłowo, skóra jest w dobrej kondycji, a liczne procesy metaboliczne przebiegają bez przeszkód.
Niacyna (witamina B3) odgrywa kluczową rolę w procesach metabolicznych:
- Pomaga przekształcać żywność w energię poprzez wspomaganie enzymów.
- Odgrywa zasadniczą rolę w przemianie białek, tłuszczów, węglowodanów, zasad purynowych i pirymidynowych, porfiryn oraz uczestniczy w powstawaniu związków wysokoenergetycznych.
- Jest głównym składnikiem NAD i NADP, dwóch koenzymów, które uczestniczą w przenoszeniu wodoru i elektronów w procesach oddychania komórkowego, glikolizy i biosyntezy lipidów.
Niacyna wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego:
- Odgrywa rolę w sygnalizacji komórkowej oraz tworzeniu i naprawie DNA.
- Odpowiada za prawidłowe funkcjonowania obwodowego układu nerwowego i mózgu.
- Niacyna oraz jej pochodne pełnią rolę neuroprotekcyjną w chorobach neurodegeneracyjnych i w stanach neuropatologicznych.
Niacyna wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu sercowo–naczyniowego:
- Bierze też udział w produkcji czerwonych krwinek.
- Niacyna uwalnia prostaglandyny, czyli substancje chemiczne, które pomagają rozszerzać naczynia krwionośne, poprawiając przepływ krwi i obniżając ciśnienie krwi.
- Suplementacja witaminy B3 może korzystnie wpływać na lipidogram – zmniejszać poziom triglicerydów i cholesterolu LDL, zwiększać poziom cholesterolu HDL oraz zmniejszać ciśnienie tętnicze.
- Niacynę stosuje się często u osób, które nie tolerują statyn (leków stosowanych w obniżaniu poziomu cholesterolu).
Wspiera zdrowie skóry:
- Niacyna chroni skórę przed przebarwieniami i zapobiega powstawaniu zmian skórnych.
- Niacynamid w kosmetykach pomaga w leczeniu problemów skórnych, takich jak trądzik, łuszczyca, przebarwienia i egzema.
- Pomaga budować keratynę – rodzaj białka, które utrzymuje skórę jędrną i zdrową.
- Stosowanie witaminy B3 może pomóc skórze stworzyć barierę ceramidową (lipidową), która z kolei pomaga zatrzymać wilgoć.
Jaka jest jeszcze rola niacyny w organizmie? Niacyna:
- Przyczynia się do funkcjonowania układu pokarmowego – pobudza wydzielanie żołądkowe i wzmaga ruchy perystaltyczne jelit, odpowiada za prawidłowy stan nabłonka przewodu pokarmowego.
- Bierze udział w syntezie hormonów płciowych, kortyzolu, insuliny i tyroksyny.
- Działa jako antyoksydant.
- Suplementacja witaminy B3 obniża poziom CRP i TNF–α, co sugeruje jej potencjalne działanie przeciwzapalne.
Niacynamid w kosmetykach
Niacynamid (nikotynamid) to amid kwasu nikotynowego, popularny składnik w kosmetykach. Stosowanie niacynamidu zwiększa produkcję kolagenu, wpływa na procesy odnowy skóry, wyrównuje koloryt i reguluje produkcję sebum. Nie należy go stosować równocześnie z witaminą C w postaci kwasu askorbinowego, ponieważ wzajemnie osłabiają swoje działanie.
Niedobór niacyny
Niedobór niacyny w organizmie prowadzi do awitaminozy zwanej pelagrą, która objawia się stanem zapalnym skóry, biegunką, demencją i owrzodzeniami jamy ustnej – są to charakterystyczne skutki niedoboru tej witaminy. W leczeniu pelagry i niedoboru niacyny stosuje się leki lub suplementy, które mają na celu przywrócić prawidłowy poziom niacyny w organizmie.
- osłabieniem, zmęczeniem, apatią,
- zaburzenia koncentracji,
- utrata apetytu,
- suchość, szorstkość, zaczerwienienie skóry,
- swędzenie skóry,
- stanem zapalnym skóry i błon śluzowych jamy ustnej.
Niedobór innych witamin i składników mineralnych może powodować niedobór niacyny: witamina B2 (ryboflawina), witamina B6 (pirydoksyna), żelazo to składniki uczestniczące w przemianach tryptofanu w niacynę, więc ich niedobór obniża poziom niacyny.
Skąd mam wiedzieć, że mam niedobór lub nadmiar witaminy PP?
Badanie stężenia witaminy B3 przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej. Krew pobierana jest w dowolnej porze dnia i bez zachowania postu. Zaleca się wypicie większych ilości płynów przed pobraniem krwi w celu zwiększenia objętości krwi krążącej w naczyniach dla ułatwienia pobrania. Cena badania prywatnego wynosi 230–260 zł.
Nadmiar niacyny
Najczęstszym powodem nadmiaru niacyny jest niewłaściwa suplementacja. Pierwsze objawy przedawkowania niacyny wywołuje działania niepożądane takie jak uderzenia gorąca i zaczerwienienie twarzy. Następnie mogą pojawić się poważne skutki uboczne takie jak uszkodzenia wątroby, choroby alergiczne, zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory i choroby układu sercowo–naczyniowego. Nadmiar niacyny jest groźny dla zdrowia, dlatego nie należy stosować wysokich dawek bez wskazań lekarza.
Witamina B3 w dużych dawkach może zwiększać poziom glukozy, co może być groźne dla cukrzyków czy już na etapie zaburzeń gospodarki węglowodanowej
Dzienne zapotrzebowanie na niacynę
Zgodnie z normami obowiązującymi w Polsce, zalecane spożycie niacyny wynosi 14 mg/dziennie dla kobiet oraz 16 mg/dziennie dla mężczyzn. Nasz organizm jest w stanie samodzielnie produkować witaminę PP, jednak te ilości są niewystarczające dla pokrycia dobowego zapotrzebowania.
Produkty bogate w niacynę
Najwięcej niacyny znajduje się w wątróbce wołowej – w 100 g znajduje się aż 17,2 mg niacyny. Inne dobre źródła niacyny to wątroba z kurczaka, pierś z kurczaka, tuńczyk, indyk i łosoś.
W tabeli sprawdzisz, gdzie jeszcze występuje niacyna.
Większość niacyny występuje w diecie w postaci kwasu nikotynowego i nikotynamidu. Biodostępność niacyny z warzyw wynosi ok. 40%, z nikotynamidu ok. 33,9% Urozmaicona i zbilansowana dieta pozwala na uzupełnienie poziomu niacyny w organizmie i utrzymanie prawidłowego funkcjonowania.
Suplementacja niacyny (kwas nikotynowy)
Większość zdrowych osób przyjmuje wystarczającą ilość niacyny z diety, więc suplementacja zwykle nie jest potrzebna. Suplementacja niacyną służy uzupełnianiu witaminy PP, gdy jest stwierdzony jej niedobór. Najczęściej dotyczy to osób:
- nadużywających alkoholu,
- z zaburzeniami wchłaniania i zaburzenie wchłaniania jelitowego i nerkowego tryptofanu,
- nadużywających cukru w diecie,
- niedożywionych z powodu restrykcyjnych diet,
- chorych i starszych, które jedzą za mało pokarmów,
- cierpiących na nowotwory, AIDS, chorobę Hartnupa,
- intensywnie trenujących.
Do zwiększonego zapotrzebowania na niacynę prowadzą niedobory mikroskładników – kwasu foliowego, witaminy B2, witaminy B6, cynku, tryptofanu oraz nadmiar składników leucyny i błonnika w diecie.
Na lepszą przyswajalność niacyny w organizmie wpływa łączenie jej z witaminą B1, witaminą B2, witaminą B5, witaminą C, fosforem i chromem. Mimo wielu korzyści, jakie niesie ze sobą przyjmowanie witaminy PP, należy rozsądnie podchodzić do jej stosowania.
Niacyna rano czy wieczorem?
Kiedy zażywać niacynę? Niacynę można stosować zarówno rano (np. o 8:00), jak i wieczorem (np. o 22:00) przed snem. Najlepiej przyjąć ją z posiłkiem i popić szklanką wody. Nie zaleca się stosowania niacyny na czczo (na pusty żołądek) z rana, ponieważ może podrażnić ścianki żołądka.
Przeciwwskazania
Przeciwwskazania do stosowania niacyny to: alergia, astma, choroby wątroby lub nerek, dna moczanowa oraz stosowanie niektórych leków. Kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci powinny przed suplementacją zasięgnąć porady lekarskiej.
Alergicy i astmatycy muszą zachować ostrożność w trakcie suplementacji niacyną, ponieważ witamina ta powoduje wydzielanie histaminy. Ponadto ostrożność należy też zachować przy chorobie wrzodowej i niewydolności wątroby. W przypadku wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.
Skutki uboczne
Jednym z potencjalnie ważnych skutków ubocznych niacyny jest wzrost poziomu glukozy u osób cierpiących na cukrzycę. Osoby chore na cukrzycę typu 2, które zażywają witaminę B3 w celu leczenia wysokiego poziomu cholesterolu, muszą również uważnie monitorować poziom glukozy we krwi.
Niacyna a interakcje
Niacyna (witamina PP) może wchodzić w interakcje z następującymi substancjami.
Interakcje
- Inhibitory reduktazy HMGCoA – witamina PP zwiększa ryzyko wystąpienia miopatii.
- Kwas acetylosalicylowy – zwiększa szybkość metabolizmu niacyny.
- Insulina, doustne leki przeciwcukrzycowe – witamina PP może zwiększać zapotrzebowanie na insulinę i doustne leki przeciwcukrzycowe.
- Karbamazepina – witamina PP zwiększa stężenie karbamazepiny w ustroju.
- Alkohol lub gorące napoje podane w krótkim czasie po przyjęciu witaminy PP mogą potęgować zaczerwienienie skóry i uczucie pieczenia.
- Witamina PP może nasilać działanie leków blokujących zwoje nerwowe i leków działających rozszerzająco na naczynia krwionośne i może sprzyjać występowaniu hipotonii ortostatycznej.
- Niacyna (witamina B3, witamina PP) należy do witamin z grupy B. Wyróżniamy dwie główne formy chemiczne niacyny: kwas nikotynowy i niacynamid.
- Niacyna bierze udział w licznych procesach metabolicznych, m.in. łączy i rozkłada kwasy tłuszczowe, węglowodany i aminokwasy.
- Niacyna reguluje pracę układu nerwowego i jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania mózgu.
- Niacyna pomaga również chronić komórki skóry przed słońcem (stosowana doustnie, jak i bezpośrednio na skórę). Stosowana jako kosmetyk m.in. wyrównuje koloryt i wycisza stany zapalne skóry.
- Witamina B3 bierze udział w syntezie hormonów płciowych, kortyzolu, insuliny i tyroksyny oraz wpływa na rozszerzanie naczyń krwionośnych, co korzystnie wpływa na układ krwionośny.
- W niektórych badaniach wykazano, że niacyna obniża poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów. Naukowcy również nieustannie prowadzą badania i sprawdzają, czy i jaki potencjał terapeutyczny ma ta witamina w m.in. chorobie Alzheimera.
- Niedobór niacyny objawia się stanami zapalnymi skóry i przebarwieniami na powierzchni skóry, zmęczeniem, osłabieniem, problemami z koncentracją.
- W przypadku pojawienia się objawów niedoboru, warto wykonać badanie krwi i skonsultować wynik z lekarzem.
- Nadmiar niacyny najczęściej dotyczy niewłaściwej suplementacji. Jej przedawkowanie jest groźne dla zdrowia.
- Stosowanie niacyny powinno być skonsultowana z lekarzem – zarówno niedobór witamin, jak i ich nadmiar jest groźny. Ostrożność powinny zachować osoby mające choroby wątroby, cukrzycę, dnę moczanową, alergię i problemy z nerkami.
-
Źródła
- Chen AC, Martin AJ, Choy B, Fernández–Peñas P, Dalziell RA, McKenzie CA, Scolyer RA, Dhillon HM, Vardy JL, Kricker A, St George G, Chinniah N, Halliday GM, Damian DL. A Phase 3 Randomized Trial of Nicotinamide for Skin–Cancer Chemoprevention. N Engl J Med. 2015 Oct 22;373(17):1618–26. doi: 10.1056/NEJMoa1506197. PMID: 26488693.
- Gong B, Pan Y, Vempati P, Zhao W, Knable L, Ho L, Wang J, Sastre M, Ono K, Sauve AA, Pasinetti GM. Nicotinamide riboside restores cognition through an upregulation of proliferator–activated receptor–γ coactivator 1α regulated β–secretase 1 degradation and mitochondrial gene expression in Alzheimer’s mouse models. Neurobiol Aging. 2013 Jun;34(6):1581–8. doi: 10.1016/j.neurobiolaging.2012.12.005. Epub 2013 Jan 9. PMID: 23312803; PMCID: PMC3632303.
- Zhang Z, Liu M, Zhou C, He P, Zhang Y, Li H, Li Q, Liu C, Qin X. Evaluation of Dietary Niacin and New–Onset Hypertension Among Chinese Adults. JAMA Netw Open. 2021 Jan 4;4(1):e2031669. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2020.31669. PMID: 33404619; PMCID: PMC7788463.
od 159 zł
klientów
bezpieczeństwa