Niedobór witaminy B12 – objawy psychiczne, neurologiczne + leczenie
Objawy niedoboru witaminy B12 mogą dotyczyć samopoczucia, układu nerwowego czy pokarmowego. Przeczytaj, co powinno wzbudzić Twój niepokój.
Z tego artykułu dowiesz się...
- Niedobór witaminy B12 a jej właściwości i wpływ na organizm
- Niedobór witaminy B12 – objawy
- Niedobór witaminy B12 – objawy psychiczne
- Niedobór witaminy B12 – objawy neurologiczne
- Niedobór witaminy B12 w organizmie – przyczyny
- Jak sprawdzić, czy mam niedobór witaminy B12 w organizmie?
- Co wypłukuje witaminę B12 z organizmu?
- Jak uzupełnić niedobór witaminy B12 w organizmie?
- Produkty bogate w witaminę B12
- Suplementacja witaminy B12
Niedobór witaminy B12 a jej właściwości i wpływ na organizm
Witamina B12, nazywana inaczej kobalaminą, zaliczana jest do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Kobalamina jest niezbędna przede wszystkim w procesach krwiotwórczych, szczególnie w wytwarzaniu erytrocytów – jednym z typowych objawów niedoboru witaminy B12 jest niedokrwistość.
Witamina B12 odpowiada również za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego – uczestniczy w przewodnictwie nerwowym, jest również niezbędna w prawidłowym formowaniu otoczki mielinowej.
Jednak na udziale w procesach krwiotwórczych i neurologicznych biologiczna rola kobalaminy się nie kończy. Witamina B12:
- wspiera prawidłowy przebieg ciąży i porodu;
- bierze udział w procesach metabolicznych węglowodanów, tłuszczów i DNA;
- wspiera zachowanie zdrowych kości – niedobór witaminy B12 powiązano ze zwiększonym ryzykiem osteoporozy;
- chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej;
- poprawia nastrój;
- chroni przed zmęczeniem;
- wspiera kondycję skóry, włosów i paznokci.
Właściwości witaminy B12 sprawiają, że odgrywa kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu szeregu procesów zachodzących w organizmie. Dlatego też jej niedobór może objawiać się na wiele sposobów, dając dolegliwości ze strony różnych układów.
Niedobór witaminy B12 – objawy
O niedoborze witaminy B12 mówi się, gdy jej stężenie w organizmie jest niższe niż 200 ng/l. Stan ten objawia się najczęściej symptomami typowymi dla anemii: osłabieniem, męczliwością, trudnościami w koncentracji, zawrotami głowy i bladością skóry.
Co jeszcze dzieje się w organizmie, gdy brakuje witaminy B12?
Niedobór witaminy B12 – objawy psychiczne
Charakterystycznym objawem niedoboru witaminy B12 jest obniżenie nastroju i jego zmienność. Wynika to z udziału kobalaminy w produkcji neuroprzekaźników, w tym serotoniny i dopaminy. Prawidłowy poziom witaminy B12 nie tylko zmniejsza ryzyko depresji, ale zwiększa również skuteczność leków przeciwdepresyjnych, gdy choroba już wystąpi.
Długotrwałe niedobory witaminy B12 mogą również prowadzić do zwiększenia poziomu homocysteiny we krwi, co z kolei może być przyczyną objawów neuropsychiatrycznych: zachowań psychotycznych, demencji czy zaburzeń poznawczych.
Niedobór witaminy B12 – objawy neurologiczne
Niedobór witaminy B12 często objawia się zaburzeniami ze strony układu nerwowego: bólami i zawrotami głowy, zaburzeniami czucia (drętwienie, mrowienie, pieczenie), zaburzeniami równowagi i koncentracji, bólami i szybką męczliwością mięśni.
Dlaczego w przypadku niedoboru kobalaminy pojawiają się zaburzenia neurologiczne? Witamina B12 bierze udział w wytwarzaniu mieliny – osłonki nerwów, odpowiadającej za sprawne i szybkie przewodzenie impulsów nerwowych. Jej uszkodzenie (demienilizacja) objawia się pogorszeniem funkcji nerwów.
Niedobór witaminy B12 w organizmie – przyczyny
Szacuje się, że u ok. 5% osób poziom witaminy B12 jest za niski, a niedobory subkliniczne mogą obejmować nawet 40% populacji. Co powoduje niedobór witaminy B12 i kto jest na niego szczególnie narażony?
Aby zrozumieć przyczyny niedoborów witaminy B12, warto znać mechanizm jej wchłaniania w organizmie. W procesie tym bierze udział czynnik Castle’a (czynnik wewnętrzny) – białko produkowane przez komórki okładzinowe żołądka, które wiąże kobalaminę, tworząc odporny na działanie soku żołądkowego kompleks. W tej postaci witamina B12 trafia do jelit, gdzie ulega wchłonięciu.
Niedobory witaminy B12 będą zatem występować u osób, u których zaburzona jest produkcja czynnika Castle’a. Taka sytuacja dotyczy pacjentów po operacjach bariatrycznych, z zapaleniem błony śluzowej żołądka wywołanym przez Helicobacter pylori, a także z anemią złośliwą (chorobą Addisona–Biermera), w której przebiegu dochodzi do wytworzenia autoprzeciwciał skierowanych przeciwko czynnikowi wewnętrznemu.
Od czego jeszcze spada poziom witaminy B12? Na niedobory narażeni są:
- pacjenci z zaburzeniami wchłaniania (chorobą Leśniowskiego–Crohna, zespołem Zollingera i Ellisona, zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego);
- weganie i wegetarianie oraz osoby niedożywione (niedostateczne spożycie witaminy B12 z dietą);
- alkoholicy.
Jak sprawdzić, czy mam niedobór witaminy B12 w organizmie?
Diagnostykę niedoborów witaminy B12 przeprowadza się w przypadku występowania niewyjaśnionych objawów neurologicznych oraz niedokrwistości. Poziom witaminy B12 powinni kontrolnie sprawdzać również weganie i wegetarianie.
Podstawowym badaniem jest oznaczenie poziomu całkowitej witaminy B12 w surowicy krwi. Niestety badanie to, jako samodzielny marker, ma ograniczoną wartość diagnostyczną: niski poziom witaminy B12 w surowicy nie zawsze oznacza jej rzeczywisty niedobór i odwrotnie: zdarzają się funkcjonalne niedobory przy prawidłowym, a nawet wysokim poziomie witaminy B12 w surowicy.
Coraz częściej postuluje się więc, aby w diagnostyce niedoborów witaminy B12 korzystać również z markerów pomocniczych. Są nimi:
- holotranskobalamina (holoTC) – to aktywna metabolicznie forma witaminy B12. Oznaczenie jej poziomu pozwala wykryć niedobory już na wczesnym etapie. Wadą badania jest trudna dostępność i wysoki koszt.
- homocysteina – witamina B12 jest niezbędna w metabolizmie homocysteiny. Dlatego w przypadku niedoborów kobalaminy, poziom homocysteiny rośnie.
- kwas metylomalonowy (MMA) – związek ten również kumuluje się w przypadku niedoboru witaminy B12. Jest markerem bardziej specyficznym niż homocysteina.
Co wypłukuje witaminę B12 z organizmu?
Główną przyczyną niedoborów witaminy B12 jest niedostateczne spożywanie jej z codzienną dietą. Ze względu na występowanie kobalaminy w produktach pochodzenia zwierzęcego na niedobory szczególnie narażeni są wegetarianie i weganie. Innymi czynnikami zwiększającymi ryzyko funkcjonalnych niedoborów są:
- przyjmowanie określonych leków (metforminy, leków hamujących wydzielanie kwasu solnego w żołądku);
- spożywanie alkoholu zaburzającego procesy wchłaniania;
- zaburzenia mikroflory jelitowej (związane m.in. z długotrwałym przyjmowaniem antybiotyków) – negatywnie wpływają na metabolizm witaminy B12.
Jak uzupełnić niedobór witaminy B12 w organizmie?
Dzienne zapotrzebowanie na kobalaminę u dorosłych osób wynosi 2,4 µg. Aby przeciwdziałać deficytom witaminy B12 i związanym z nimi zaburzeniom hematologicznym i neurologicznym, warto podjąć działania prowadzące do wyrównania niedoborów.
Produkty bogate w witaminę B12
Pierwszym krokiem jest zbilansowanie diety. Źródłem witaminy B12 są produkty zwierzęce: mięso, ryby, nabiał, jaja, podroby, owoce morza (przykładową zawartość kobalaminy w żywności przedstawia poniższa tabela).
Jak zatem powinni postępować weganie i wegetarianie, w których diecie produkty pochodzenia zwierzęcego nie goszczą? Podstawowym działaniem jest suplementacja. Co prawda niektóre rośliny mogą dostarczać witaminy B12 (dzięki obecności na ich powierzchni bakterii syntezujących kobalaminę), jednak nie ma wystarczających badań określających dostępność kobalaminy z takich źródeł. Osoby na diecie roślinnej, poza suplementacją, powinny do swojej diety włączać produkty wzbogacane witaminą B12, np. napoje roślinne.
Biodostępność witaminy B12 z różnych źródeł waha się od 20 do 90%, jednak łączenie jej z witaminą A oraz wapniem poprawia wchłanianie.
Suplementacja witaminy B12
W przypadku gdy dieta nie pozwala dostarczyć odpowiednich ilości witaminy B12 lub gdy zdiagnozowano jej niedobory, konieczna jest suplementacja. Suplementy kobalaminy dostępne są w różnych postaciach: tabletek, kapsułek i płynów. W ciężkich niedoborach podaje się też iniekcje dożylne lub domięśniowe.
W suplementach diety witamina B12 występuje w różnych formach. Najczęściej spotyka się cyjanokobalaminę, która jest najbardziej stabilną postacią, oraz metylokobalaminę, czyli biologicznie aktywną formę witaminy B12, rzadziej hydroksykobalaminę (w roztworach do wstrzykiwań). Suplementy diety dla wegan zawierają formy witaminy B12 pochodzenia roślinnego.
- Źródła
- Ankar A, Kumar A. Vitamin B12 Deficiency. [Updated 2024 Sep 10]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441923/
- Bala R, Verma R, Verma P, Singh V, Yadav N, Rajender S, Agrawal NR, Singh K. Hyperhomocysteinemia and low vitamin B12 are associated with the risk of early pregnancy loss: A clinical study and meta-analyses. Nutr Res. 2021 Jul;91:57-66. doi: 10.1016/j.nutres.2021.05.002. Epub 2021 May 24. PMID: 34134041.
- Bauman WA, Shaw S, Jayatilleke E, Spungen AM, Herbert V. Increased intake of calcium reverses vitamin B12 malabsorption induced by metformin. Diabetes Care. 2000 Sep;23(9):1227-31. doi: 10.2337/diacare.23.9.1227. PMID: 10977010.
- Brescoll J, Daveluy S. A review of vitamin B12 in dermatology. Am J Clin Dermatol. 2015 Feb;16(1):27-33. doi: 10.1007/s40257-014-0107-3. PMID: 25559140.
- Guetterman HM, Huey SL, Knight R, Fox AM, Mehta S, Finkelstein JL. Vitamin B-12 and the Gastrointestinal Microbiome: A Systematic Review. Adv Nutr. 2022 Mar;13(2):530-558. doi: 10.1093/advances/nmab123. Epub 2023 Feb 10. PMID: 34612492; PMCID: PMC8970816.
- Hannibal L, Lysne V, Bjørke-Monsen AL, Behringer S, Grünert SC, Spiekerkoetter U, Jacobsen DW, Blom HJ. Biomarkers and Algorithms for the Diagnosis of Vitamin B12 Deficiency. Front Mol Biosci. 2016 Jun 27;3:27. doi: 10.3389/fmolb.2016.00027. Erratum in: Front Mol Biosci. 2017 Aug 08;4:53. doi: 10.3389/fmolb.2017.00053. PMID: 27446930; PMCID: PMC4921487.
- Jarosz M. i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf
- Melaku EE, Urgie BM, Tilahun AT, Assefa HK, Abebe AA, Tefera AS. Prevalence of vitamin B 12 deficiency and associated factors among primary school children: North East Ethiopia: multicenter cross-sectional study. J Health Popul Nutr. 2024 Jun 12;43(1):82. doi: 10.1186/s41043-024-00568-6. PMID: 38867328; PMCID: PMC11170803.
- Merle BMJ, Barthes S, Féart C, Cougnard-Grégoire A, Korobelnik JF, Rougier MB, Delyfer MN, Delcourt C. B Vitamins and Incidence of Advanced Age-Related Macular Degeneration: The Alienor Study. Nutrients. 2022 Jul 8;14(14):2821. doi: 10.3390/nu14142821. PMID: 35889778; PMCID: PMC9318446.
- Pawlak R. Vitamin B12 status is a risk factor for bone fractures among vegans. Med Hypotheses. 2021 Aug;153:110625. doi: 10.1016/j.mehy.2021.110625. Epub 2021 Jun 5. PMID: 34116377.
- Sangle P, Sandhu O, Aftab Z, Anthony AT, Khan S. Vitamin B12 Supplementation: Preventing Onset and Improving Prognosis of Depression. Cureus. 2020 Oct 26;12(10):e11169. doi: 10.7759/cureus.11169. PMID: 33251075; PMCID: PMC7688056.
- Serin HM, Arslan EA. Neurological symptoms of vitamin B12 deficiency: analysis of pediatric patients. Acta Clin Croat. 2019 Jun;58(2):295-302. doi: 10.20471/acc.2019.58.02.13. PMID: 31819326; PMCID: PMC6884369.
- Wierzejska R., Witamina B12 a dieta wegetariańska i ciąża, https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/plodnosc-i-ciaza/witamina-b12-a-dieta-wegetarianska-i-ciaza/
- Zhou Y, Wang A, Yeung LF, Qi YP, Pfeiffer CM, Crider KS. Folate and vitamin B12 usual intake and biomarker status by intake source in United States adults aged ≥19 y: NHANES 2007-2018. Am J Clin Nutr. 2023 Jul;118(1):241-254. doi: 10.1016/j.ajcnut.2023.05.016. Epub 2023 May 11. PMID: 37172826; PMCID: PMC10926004.
od 119 zł
klientów
bezpieczeństwa