Statyny a zwapnienie naczyń krwionośnych. Czy witamina K chroni przed zwapnieniem?

Najnowsze badania wskazują, że statyny zwiększają ryzyko zwapnienia naczyń krwionośnych. Co to oznacza dla osób stosujących te leki i jak pacjenci mogą sobie pomóc? Z pomocą przychodzi witamina K2. Badanie kliniczne przeprowadzone z udziałem 98 uczestników dostarczyło interesujących wniosków.

Czym są statyny?

Statyny to grupa leków stanowiących podstawę w leczeniu wielu poważnych chorób układu krążenia. Najczęściej przepisywane są pacjentom z rozpoznaniem miażdżycy, choroby wieńcowej, a także osobom, u których wystąpił zawał. Innym wskazaniem do stosowania statyn jest podwyższony poziom cholesterolu we krwi (szczególnie lipoprotein o niskiej gęstości, czyli LDL – nazywanych potocznie “złym” cholesterolem).

W Polsce dostępne są następujące statyny:

• fluwastatyna,
• prawastatyna,
• rosuwastatyna
• atorwastatyna,
• simwastatyna.

Zadaniem statyn jest obniżenie poziomu cholesterolu LDL. W badaniach wykazano, że stosowanie statyn pozwala istotnie obniżyć śmiertelność związaną z chorobami układu krążenia. Wdrożenie statyn pomaga zmniejszyć ryzyko rozwinięcia chorób sercowo-naczyniowych (w języku angielskim choroby te określane są skrótem CVD).

W profilaktyce chorób układu krążenia ważną rolę pełni odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Jeśli z ich pomocą nie udaje się unormować poziomu cholesterolu w organizmie, pacjentowi zaleca się stosowanie statyn.

Statyny a zwapnienie naczyń krwionośnych

Jak każdy lek, statyny także posiadają listę możliwych skutków ubocznych dla organizmu. Jedną z negatywnych konsekwencji stosowania statyn okazuje się być zwiększone ryzyko zwapnienia naczyń krwionośnych.

W lutym 2021 r. w czasopiśmie naukowym “Kaohsiung Journal of Medical Sciences” ukazał się artykuł „Statins, vascular calcification, and vitamin K-dependent proteins: Is there a relation?” (Statyny, zwapnienie naczyń i białka zależne od witaminy K. Czy istnieje związek?), w którym przedstawiono wyniki badania klinicznego z udziałem 98 osób.

Celem badania było sprawdzenie, czy istnieje związek między stosowanie leków obniżających poziom cholesterolu, a zwapnieniem naczyń wieńcowych. Naukowcy chcieli przekonać się również, jaki mechanizm za tym stoi.

Przebieg badania

W badaniu wzięło udział 98 uczestników. W grupie badawczej znalazły się osoby ze zdiagnozowaną chorobą sercowo-naczyniową (CVD), stosujące statyny. Do grupy kontrolnej przypisano osoby zdrowe, ale ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób układu krwionośnego, lecz nie stosujące statyn.

U osób stosujących statyny zaobserwowano wyższy wskaźnik zwapnienia tętnic wieńcowych niż u osób nie przyjmujących leków. Ponadto naukowcy odkryli, że statyny wpływają na ilość witaminy K w organizmie. U osób stosujących leki zaobserwowano niedobór tejże witaminy.

Tegoroczne badanie potwierdziło doniesienia z innego badania klinicznego, które zostało przeprowadzone w 2015 roku i opublikowane na łamach czasopisma Expert Review Clinical Pharmacology. Jego wyniki wykazały, że statyny paradoksalnie mogą wywierać niekorzystny wpływ na układ krwionośny, szczególnie na serce i naczynia krwionośne. Stosowanie statyn wiązało się z obniżeniem poziomu koenzymu Q10 oraz z zakłóceniem syntezy witaminy K2. W konsekwencji organizm nie może w pełni skorzystać z kardioprotekcyjnych właściwości witaminy K2.

Dlaczego zwapnienie naczyń krwionośnych jest groźne dla zdrowia?

Zwapnienie naczyń wieńcowych spowodowane jest odkładaniem się wapnia w ścianach tętnic. Im większy stopień zwapnienia, tym mniejsza elastyczność naczyń. Spadek elastyczności w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia przepływu krwi. Jest to jeden z czynników ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych, takich jak miażdżyca.

Miażdżyca to choroba, która określana jest jako jedna z głównych przyczyn umieralności w krajach wysoko rozwiniętych.

Witamina K a kalcyfikacja naczyń krwionośnych

Witamina K to witamina rozpuszczalna w tłuszczach. Wyróżnia się dwie postaci witaminy K: witaminę K1 (fitochinon) i witaminę K2 (menachinon). Fitochinon syntetyzowany jest przez rośliny zaś menachinon produkowany jest przez bakterie flory jelitowej. Witamina K pełni w organizmie ważne funkcje:

• przyczynia się do prawidłowego krzepnięcia krwi,
• wykazuje działanie bakteriobójcze i przeciwgrzybiczne,
• działa przeciwzapalnie,
• pomaga w utrzymaniu zdrowych kości

Witaminie K przypisuje się również ważną rolę w profilaktyce zwapnienia naczyń i kalcyfikacji miękkich tkanek w organizmie. Niedobór witaminy K wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia miażdżycy i innych chorób układu krwionośnego.

W badaniach z wykorzystaniem nowoczesnych metod obrazowania udowodniono, że aż 90% blaszek miażdżycowych jest uwapnione. Zwapnienie występuje zarówno w małych tętniczkach jak i dużych naczyniach krwionośnych. Zmniejszona elastyczność naczyń i mniejszy przepływ krwi może w konsekwencji prowadzić do zawału serca. Naukowcy postanowili przyjrzeć się bliżej, w jaki sposób witamina K pomaga chronić naczynia krwionośne przed kalcyfikacją.

Wykazano, że pewne białka np. osteokalcyna, matrycowe białko Gla (MGP) czy czynnik wzrostu (Gas6) są zależne od obecności witaminy K. Białka takie jak MGP pełnią ważną rolę w prewencji zwapnienia naczyń krwionośnych i pomagają zmniejszyć ryzyko kalcyfikacji tkanek miękkich. W przypadku niedoboru witaminy K działanie powyższych białek jest zakłócone.

Białko MGP to jeden z najsilniejszych inhibitorów kalcyfikacji. Inhibitor to substancja chemiczna, która zmniejsza tempo zachodzenia danej reakcji chemicznej. Najprościej mówiąc, białko MGP spowalnia proces odkładania się wapnia w ścianach naczyń krwionośnych. MGP wiąże wapń, dzięki czemu pomaga usunąć go ze ścian tętnic. Kiedy w organizmie jest zbyt niski poziom witaminy K, białko MGP nie może działać w sposób prawidłowy.

Wnioski z badań dostarczają obiecujących danych i skłaniają do dalszego pogłębiania wiedzy w tym zakresie. Doktor Hogne Vik, dyrektor medyczny Nattopharmy, zapowiada dalsze, pogłębione badania nad rolą suplementacji witaminy K2 w trakcie leczenia statynami. Wyniki dotychczasowych badań pokazują, że suplementacja witaminy K2 (menachinonu) zwiększa poziom witaminy K w organizmie. Pomaga również aktywować pozawątrobowe białka, których prawidłowe działanie zależne jest od witaminy K.

Bibliografia

1. Zhelyazkova-Savova MD., Yotov YT., Nikolova MN., Nazifova-Tasinova NF., Vankova DG., Atanasov AA., Galunska BT., Statins, vascular calcification, and vitamin K-dependent proteins: Is there a relation?, Kaohsiung J Med Sci. 26.02.2021 r. Publikacja elektroniczna przed drukiem.
2. Okuyama H., Langsjoen PH., Hamazaki T., Ogushi Y., Hama R., Kobayashi T., Uchino H.,Statins stimulate atherosclerosis and heart failure: pharmacological mechanisms., Expert Rev Clin Pharmacol 2015, Mar;8(2) s.:189-99.
3. Knapen MHJ., Braam LAJLM., Drummen NE., Bekers O., Hoeks APG., Vermeer C., Menaquinone-7supplementation improves arterial stiffness in healthy postmenopausal women. A double-blind randomized clinical trial., Thromb Haemost. 2015 May, 113(5) s.:1135-44.
4. Vermeer C.,Vik H., Effect of Menaquinone-7 (vitamin K2) on vascular elasticity in healthy subjects: results from a one-year study. 2020 Vascul Dis Ther.
5. Główczyńska R., Paluch W, Filipiak K.J.,Działania niepożądane statyn, Choroby Serca i Naczyń 2007, 4: s.18-34.
6. Bieniek J., Brończyk-Puzoń A., Nowak J., Koszowska A., Kulik K., Dittfeld A.,Witamina K a kalcyfikacja naczyń krwionośnych, Choroby Serca i Naczyń 2019, 12 (3) s: 165-171.