Koenzym Q10 – właściwości, na co pomaga, który wybrać?

Koenzym Q10 – jak wpływa na prawidłowe funkcjonowanie organizmu?

Koenzym Q10 (CoQ10, ubichinon) jest organicznym związkiem z grupy chinonów, który występuje w mitochondriach. Jego najwyższe poziomy znajdują się w mięśniu sercowym, wątrobie, nerkach i trzustce. Zawartość CoQ10 w całym organizmie wynosi około 500-1500 mg i zmniejsza się wraz z wiekiem. CoQ10 na poziomie komórkowym wspomaga produkcję energii w komórkach poprzez wytwarzanie adenozynotrifosforanu (ATP), który bierze udział w przekazywaniu energii komórkowej.

Po przyłączeniu elektronów CoQ10 porusza się w wewnętrznej błonie mitochondrialnej, umożliwiając przenoszenie elektronów między kompleksami białek łańcucha oddechowego, które wbudowane są w wewnętrzną błonę mitochondrialną. Koenzym ten bierze również udział w stabilizacji błon komórkowych, a także wpływa na ich płynność, co przekłada się m.in. na przekaźnictwo jonowe oraz funkcję receptorów w komórkach organizmu. Koenzym Q10 rozpuszcza się w tłuszczach (jest pod względem chemicznym podobny do witamin), co również wykorzystywane jest w m.in. w preparatach kosmetycznych.

Niestety wraz z wiekiem prawidłowe wytwarzanie CoQ10 ulega zaburzeniu – organizm człowieka produkuje go coraz mniej. Jego niedobór może prowadzić do problemów z układem krążenia, układem ruchu czy też osłabiać funkcjonowanie układu odpornościowego. CoQ10 jest substancją, którą znajdziesz w kosmetykach oraz jako suplementach diety. Stosowanie koenzymu w obu formach było przedmiotem badań naukowych, które sugerują jego ciekawe właściwości dla organizmu.

Koenzym Q10 – właściwości

Koenzym Q10 posiada właściwości antyoksydacyjne, wspiera pracę układu sercowo-naczyniowego, wpływa na gospodarkę lipidową organizmu, a jego obecność jest ważna dla organów, które do prawidłowego funkcjonowania potrzebują najwięcej energii (np. mięśnie szkieletowe, serce). Koenzym Q10 wpływa na układ odpornościowy, poprzez zapewnienie komórkom energii do ochrony przed patogenami. Suplementacja koenzymu może stanowić uzupełnienie zdrowego trybu życia i odżywczej, zbilansowanej diety.

Koenzym Q10 – na co pomaga?

Koenzym Q10 może:

• spowalniać proces starzenia dzięki działaniu antyoksydacyjnemu,
• zapobiegać chorobom układu sercowo-naczyniowego,
• wspomagać pracę układu nerwowego,
• wspomagać układ odpornościowy i układ krążenia,
• poprawiać profil lipidowy,
• wspierać zdrowie skóry,
• wpływać na performance sportowy,
• wpływać na płodność,
• wspierać osoby z chorobami metabolicznymi,
• wspierać terapię chorób neurodegeneracyjnych.

Metaanaliza przeprowadzona w 2024 r. sugeruje, że koenzym Q10 może pomóc poprawić wrażliwość na insulinę i regulować poziom glukozy we krwi. Dodatkowo zmniejszać markery stresu oksydacyjnego w porównaniu z zastosowanym placebo.

Właściwości antyoksydacyjne

Koenzym Q10 jest jednym z najważniejszych antyoksydantów, który ma duże znaczenie biologiczne. Jego głównymi zadaniem jest ochrona antyoksydacyjna poprzez neutralizację wolnych rodników, które mogą doprowadzać m.in. do uszkodzenia białek, lipidów czy też DNA. Przekłada się to na funkcjonowanie mitochondriów oraz błon komórkowych w organizmie człowieka. Koenzym Q10 współdziała również z wieloma witaminami (witaminą C, witaminą E) oraz glutationem zapewniając ochronę antyoksydacyjną. Jego działanie przeciwutleniające spowalnia procesy starzenia organizmu i przekłada się na rozwój niektórych chorób, szczególnie neurodegeneracyjnych i układu sercowo-naczyniowego.

Spowalnia procesy starzenia

Główna rola koenzymu Q10 polega na jego właściwościach antyoksydacyjnych i oddziaływaniu na wolne rodniki tlenowe. Poprzez wpływ na transfer elektronów oraz ochronny wpływ na błony komórkowe i uszkodzenia mitochondrium wpływa na żywotność każdej komórki ciała. Jego niedobór może przełożyć się na zmniejszenie wykorzystania witamin o podobnych właściwościach tj. witaminy C i witaminy E, a tym samym przyczynić się do szybszego starzenia się organizmu. CoQ10 zmniejsza degenerację komórek, a tym samym wpływa na rozwój chorób związanych ze starzeniem się organizmu.

Wpływa na układ sercowo-naczyniowy

Koenzym Q10 wpływa na utlenianie cholesterolu, szczególnie jego frakcji LDL. Ma to znaczenie szczególnie w przypadku pacjentów z niewydolnością krążenia, gdyż wpływa na powstawanie blaszki miażdżycowej. Dodatkowo poprzez wpływ na poprawę krążenia zmniejsza ryzyko zawału serca i udaru. Suplementacja wpływa również na redukcję działań niepożądanych leków wykorzystywanych w zmniejszeniu poziomu cholesterolu, co może przełożyć się na farmakoterapię, a tym samym zapobiegać nadmiernej produkcji cholesterolu.

Obniża cholesterol

Samo stosowanie koenzymu Q10 nie wpływa bezpośrednio na poziom cholesterolu. Jednak ma wpływ na jego utlenianie, co przekłada się na elastyczność naczyń krwionośnych i funkcjonowanie układu krążenia. Dodatkowo, u pacjentów stosujących leki mające na celu obniżenie poziomu cholesterolu (statyny) koenzym Q10 może redukować działania niepożądane leków m.in. bóle mięśni, osłabienie i zmęczenie.

Wspiera płodność

Koenzym Q10 wspiera płodność kobiet i mężczyzn poprzez wpływ na jakość komórek jajnikowych oraz plemników. Związane jest to głównie z redukcją stresu oksydacyjnego.Co więcej, wykazano, iż przyjmowanie koenzymu Q10 u kobiet po 35. roku życia wpływa na jakość oocytów, a tym samym zwiększa możliwość ciąży. Koenzym Q10 może poprawić odpowiedź jajników na stymulację hormonalną, co wpływa na dojrzałość komórek jajnikowych, a tym samym zwiększa prawdopodobieństwo zapłodnienia. Dodatkowo poprzez wpływ na redukcję stresu oksydacyjnego koenzym Q10 zmniejsza uszkodzenie komórek jajnikowych.

W przypadku mężczyzn przyjmowanie koenzymu Q10 związane jest z lepszą jakością i ruchliwością plemników. W badaniach wykazano, iż stosowanie koenzymu Q10 przez okres 6 miesięcy może zwiększyć liczbę oraz ruchliwość plemników nawet o 50%, co wiąże się z większym prawdopodobieństwem ich dostania się do wnętrza komórki jajnikowej (zapłodnienia). Dodatkowo koenzym Q10 wpływa na gospodarkę hormonalną, co również ma kluczowe znaczenie w przypadku wspierania płodności.

Poprawia wydolność fizyczną

W związku z tym, iż koenzym odgrywa kluczową rolę wytwarzaniu energii mitochondrialnej, jest on istotnym wsparciem dla osób aktywnych fizycznie. W badaniach wykazano, iż suplementacja pozytywnie wpływa na zwiększenie wydolności tlenowej, a także zmniejszenie fizycznego zmęczenia. CoQ10 zmniejsza stopień uszkodzenia mięśni szkieletowych (obniża poziomy markerów ich uszkodzenia we krwi) i wpływa na ich kurczliwość, co przekłada się na lepsze rezultaty w testach siłowych i wytrzymałościowych.

Zmniejsza migreny

Wykazano, iż suplementacja koenzymem Q10 zmniejsza częstość występowania migren poprzez pozytywny wpływ na funkcjonowanie organizmu. Badania wykazują, iż przyjmowanie suplementu diety może wiązać się z mniejszą liczbą ataków migrenowych, zmniejszeniem ich intensywności, a także czasu ich trwania. Dodatkowo pozytywnie wpływa zarówno na funkcję mitochondriów, jak i funkcje antyoksydacyjne organizmu, a także reguluje przepływ krwi. Czynniki te są kluczowe, w powstawaniu migren. W jednej metaanalizie wykazano, iż poprzez właściwości koenzymu Q10 jest on skuteczny w zapobieganiu migrenom, szczególnie u osób z niedoborami mitochondrialnymi.

Poprawia kondycję skóry

Koenzym Q10 może wpływać na kondycję skóry. W badaniu z 2016 roku wykazano wpływ 12-tygodniowej suplementacji koenzymu Q10 wśród 33 osób wieku 45-60 lat. Suplementacja 50-150 mg koenzymu Q10 zmniejszyła widoczność zmarszczek, poprawiła gładkość i jędrność skóry, pomogła również zwalczać sezonowe zmiany skórne, takie jak zmniejszona sprężystość.

Odpowiedni poziom koenzymu Q10 pozwala na ochronę komórek przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, dodatkowo zwiększa aktywność witaminy E. Obie substancje wykazują działanie antyutleniające. Niestety z wiekiem poziom syntezy koenzymu spada, co wpływa na szybszy proces starzenia i upośledzenie zdolności regeneracyjnych komórek. Połączenie tych dwóch składników – koenzymu Q10 i witaminy E – stanowi bardzo skuteczną broń w walce z powstawaniem zmarszczek i uszkodzeń komórek. Jednak przed wyborem kosmetyku, który zawiera Q10, warto sprawdzić, czy znajduje się tam jego odpowiednie stężenie.

Koenzym Q10 w kosmetykach

Koenzym Q10 znajdziesz w wielu produktach kosmetycznych. Hamuje on proces starzenia skóry oraz przyspiesza proces odnowy naskórka. Koenzym Q10 jest związkiem chemicznym niestabilnym w obecności światła. Technologie takie jak nanoemulsje, liposomy i nanocząstki lipidowe zwiększają jego stabilność i stopień przenikania w głąb skóry. Dlatego zawsze stawiaj na najwyższą jakość kosmetyku!

Objawy niedoboru koenzymu Q10

Niedobory koenzymu Q10 mogą prowadzić do zaburzeń funkcji błon komórkowych, co może przyczynić się m.in. do spadku odporności, zaburzeń w funkcjonowaniu mięśnia sercowego, oraz osłabienia mięśni szkieletowych.

Koenzym Q10 – źródła z pożywienia

Produkty zawierające koenzym Q10:

• mięso wieprzowe, wołowe, drobiowe – serca, wątroby, nerki,
• tłuste ryby takie jak sardynki, makrela, pstrąg, śledź,
• orzechy i nasiona,
• rośliny strączkowe – zwłaszcza soja, soczewica i orzeszki ziemne,
• warzywa – pietruszka, szpinak, brokuł, kalafior,
• owoce – awokado, winogrona, czarna porzeczka,
• olej sojowy i rzepakowy.

Koenzym Q10 – jaki suplement diety wybrać?

Koenzym Q10 występuje w dwóch formach: ubichinon i ubichinol. Obie formy mają podobne właściwości, jednak ubichinol to aktywna, zredukowana postać koenzymu Q10 uważana za lepiej przyswajalną przez organizm niż ubichinon. Należy mieć na uwadze, że koenzym Q10 słabo się wchłania i ma niską biodostępność. Ubichinol jest formą bardziej wrażliwą na działanie tlenu i światła niż ubichinon – pod wpływem tych czynników ubichinol może ulegać utlenieniu i przekształcać się z powrotem w ubichinon.

Sugerowana porcja dzienna różni się w zależności od wskazania i wynosi 30-100 mg dla zdrowych osób dorosłych. Możesz kupić kapsułki lub krople z tym składnikiem. CoQ10 występuje jako monoskładnik lub w połączeniu z innymi składnikami, np. kwasem foliowym, cynkiem czy wiaminami z grupy B. Składniki będą się różnić w zależności od przeznaczenia preparatu.

Koenzym Q10 – rano czy wieczorem?

Koenzym Q10 można przyjmować zarówno rano (np. o 8:00), jak i wieczorem (np. o 23:00) – pora dnia nie ma znaczenia. Kluczową kwestią jest spożywanie koenzymu Q10 ze zdrowymi tłuszczami, co pozwala na jego lepsze i szybsze wchłanianie. Zdrowe tłuszcze to np. orzechy, oliwa z oliwek, awokado, tłuste ryby.

Z czym nie łączyć koenzymu Q10?

Suplementacja jest dobrze tolerowana i relatywnie bezpieczna. Należy jednak pamiętać, aby przez rozpoczęciem suplementacji skonsultować się z lekarzem. Istnieją grupy leków, które mogą wchodzić w interakcje z suplementem, co może przełożyć się na ich skuteczność.

Koenzym Q10 zmniejsza skuteczność działania leków przeciwzakrzepowych, a tym samym przyczynia się do zwiększonego ryzyka powstawania zakrzepów, zwiększając ryzyko udaru mózgu, czy też zawału serca. W przypadku połączenia suplementu z lekami obniżającymi ciśnienie krwi można wywołać nadmierny spadek wartości ciśnienia tętniczego (hipotensję). Co więcej, jego suplementacja może zmniejszać skuteczność niektórych terapii nowotworowych. Dodatkowo jego przyjmowanie może nasilać efekt hipoglikemizujący leków, co może przyczynić się do zbyt dużego obniżenia poziomu glukozy we krwi.

Oprócz leków należy zwrócić uwagę również na suplementy oraz produkty spożywcze, szczególnie preparaty magnezu oraz L-karnityny. Oba z nich mają działanie hipotensyjne tj. obniżające ciśnienie krwi, co w połączeniu z koenzymem Q10 może nasilać działanie.

Podobnie przyjmowanie suplementów oraz produktów takich jak: cynamon, chrom czy berberyna mających działanie hipoglikemizujące (obniżający poziom glukozy we krwi). Podobnie, jak w poprzednim przypadku połączone z koenzymem Q10 mogą nasilać efekt działania. Pamiętajmy również, że koenzym Q10 wpływa na produkcję energii w organizmach zwierząt. Jego połączenie z produktami mającymi działanie pobudzające, szczególnie u osób aktywnych fizycznie, takich jak: kofeina, guarana może powodować nadmierną stymulację organizmu i powodować działania niepożądane takie jak: tachykardia (przyspieszona czynność serca), nerwowość i problemy ze snem.

Po jakim czasie efekty suplementacji są widoczne?

W przypadku koenzymu Q10 korzyści jego stosowania zazwyczaj stają się widoczne po około 2-3 miesiącach systematycznego przyjmowania. Koenzym Q10 działa na poziomie komórkowym i jest zaangażowany w różne procesy w organizmie. Efekty zależą od wielu czynników takich jak wiek, kondycja organizmu, stan zdrowia, stosowane leki, używki, dieta czy styl życia. Pamiętaj, że suplementacja to uzupełnienie zdrowego stylu życia – dbaj o podstawy jak dieta, aktywność, sen i odpoczynek!

Jak długo przyjmować koenzym Q10?

Zaleca się kontynuowanie przyjmowania koenzymu Q10 przez co najmniej 2-3 miesiące, aby osiągnąć korzystne rezultaty. Długotrwałą suplementację należy skonsultować z lekarzem. Pamiętaj także, że na jakość suplementu wpływa sposób jego przechowywania. Preparaty trzymaj w zamkniętym opakowaniu, w suchym miejscu oraz temperaturze pokojowej. Przed jego zastosowaniem należy zapoznać się z informacjami na opakowaniu.
Pamiętaj, że suplementacja to dodatek, a najważniejsze jest prowadzenie zdrowego trybu życia. Nie oczekuj od samej suplementacji, że np. pokona wolne rodniki czy poprawi lipidogram – do tego potrzeba zmian w stylu życia.

Przeciwwskazania do stosowania doustnego

Decydując się na suplementację koenzymem Q10 należy pamiętać o jego działaniach prezentowanych szczególnie w kontekście farmakoterapii i nasilenia jej działań. Przeciwwskazaniem do stosowania suplementu mogą być reakcje nadwrażliwości oraz alergie pod postacią wysypek, świądu lub reakcji anafilaktycznej. Osoby podatne na reakcje alergiczne powinny skonsultować przyjmowanie koenzymu Q10 z lekarzem. Dodatkowo brakuje wystarczających dowodów naukowych, aby ocenić bezpieczeństwo stosowania koenzymu Q10 podczas ciąży i okresu karmienia piersią. W tych okresach koenzym Q10 powinien być przyjmowany po konsultacji specjalistycznej i zgodnie z zaleceniem lekarza.

Skutki uboczne

Koenzym Q10 może w niektórych przypadkach powodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Głównymi działania niepożądane to: nudności, bóle brzucha, biegunki oraz uczucie zgagi. Aby zapobiec możliwym działaniom niepożądanym, można zastosować suplementację koenzymu Q10 w połączeniu z tłuszczami. W obecności tłuszczów związek lepiej się wchłania. Dodatkowo przyjmowanie preparatu z posiłkiem powinno również zmniejszyć ryzyko ewentualnych działań niepożądanych.