Astaksantyna – co to jest, na co pomaga i jak ją stosować?

Astaksantyna – co to jest?

Astaksantyna to naturalny karotenoid, któremu przypisywany jest wysoki potencjał antyoksydacyjny. Według niektórych badań zdolność do pochłaniania wolnych rodników tlenowych może być nawet 500 razy wyższa niż w przypadku witaminy E (tzw. wskaźnik ORAC), co czyni z niej jeden z najsilniejszych antyoksydantów. Ponadto astaksantyna jest:

• 800 razy silniejsza niż koenzym Q10,
• 75 razy silniejsza niż kwas alfa-liponowy (ALA),
• 6000 razy silniejsza niż witamina C.

W związku z tym astaksantyna może nieść spory potencjał prozdrowotny! Badania wskazują na jej właściwości kardioprotekcyjne i ochronne na układ nerwowy, co może sugerować jej potencjał w zapobieganiu układu krążenia, demencjom czy chorobie Alzheimera. Co więcej, może nieść także korzyści dla zdrowia oczu (zwyrodnienie plamki żółtej) i skóry – bywa niekiedy nazywana naturalnym filtrem ochronnym ze względu na działanie fotoprotekcyjne i zapobieganie procesom starzenia się skóry. Ponadto zapobiega rozkładowi kolagenu wywołanemu promieniowaniem UV.

Astaksantyna jest naturalnym antyoksydantem, którego źródłem są m.in. mikroalgi Haematococcus pluvialis. Związek ten może być także dostarczany z dietą poprzez spożywanie ryb (łosoś, pstrąg tęczowy, krewetki lub kryl), które spożywają ten antyoksydant wraz z pokarmem.

Właściwości przeciwutleniające astaksantyny

Właściwości przeciwutleniające astaksantyny oznaczają zdolność do wiązania wolnych rodników tlenowych (oksydantów) i zapobieganiu lub opóźnianiu utleniania błon komórkowych. Aktywność antyoksydantów sprowadza się także do działania wewnątrz komórek, gdzie pełnią ochronną rolę. Nadmierna pula wolnych rodników przyczynia się do rozwijania niekorzystnego dla zdrowia stresu oksydacyjnego wiązanego z rozwojem chronicznego stanu zapalnego i wielu chorób przewlekłych:

• sercowo-naczyniowych,
• metabolicznych,
• neurodegeneracyjnych,
• nowotworowych.

Jak astaksantyna chroni przed działaniem wolnych rodników?

Silne właściwości antyoksydacyjne astaksantyny wynikają z jej budowy chemicznej. Kluczową rolę wydają się odgrywać sprzężone wiązania podwójne w centrum cząsteczki, które nadają jej wysoką zdolność wiązania oksydantów, a dodatkowo specyficzny i charakterystyczny czerwony kolor. Wiązania te przekazują elektrony, które reagując z oksydantami przekształcają je w bardziej stabilne produkty, zakłócając dalsze szlaki niekorzystnych reakcji łańcuchowych inicjowanych przez wolne rodniki.

Ponadto astaksantyna dzięki odpowiedniej budowie pierścienia aromatycznego, a także właściwościom lipofilowym i hydrofilowym może wyłapywać wolne rodniki zarówno w błonach komórki, jak i jej wnętrzu. Sprawia to, że jej zdolność przeciwutleniająca ma bardzo szerokie spektrum w przeciwieństwie do np. kwasu askorbinowego (witaminy C), która neutralizację wolnych rodników będzie rozwijać w hydrofilowych okolicznościach (wnętrzu komórek).

Działanie przeciwzapalne

Przeciwutleniacze poprzez swoje oddziaływanie na różne mechanizmy molekularne wpływają na odpowiedź immunologiczną, co ma wpływ na produkcję cytokin prozapalnych czy hamowanie ścieżek sygnalizacyjnych zaangażowanych w rozwój procesów immunologicznych. W badaniach wskazuje się, że stres oksydacyjny i stan zapalny są dobrze ugruntowanymi czynnikami ryzyka m.in. chorób sercowo-naczyniowych, dlatego potencjał antyoksydantów takich jak astakantyna w tym zakresie jest obiecujący.

Wsparcie układu sercowo-naczyniowego

Związki o właściwościach antyoksydacyjnych poprzez wpływ na zmniejszanie utleniania lipidów czy białek zapobiegają progresji miażdżycy i zdarzeniom sercowo-naczyniowym. W badaniach został zresztą opisany związek pomiędzy przyjmowaniem przeciwutleniaczy, ich poziomem we krwi i zmniejszeniem ryzyka zdarzeń sercowo-naczyniowych. Potwierdza to tezę, że stres oksydacyjny jest mechanizmem rozwoju chorób naczyniowych wywołanych miażdżycą.

Badanie pilotażowe

U pacjentów z niewydolnością serca analizowano wpływ 3-miesięcznej suplementacji astaksantyną na poprawę funkcji serca i tolerancję na wysiłek fizyczny. Po zakończeniu interwencji odnotowano korelację pomiędzy tłumieniem stresu oksydacyjnego przez astaksantynę a poprawą kurczliwości serca. Sugeruje to, że zmniejszenie stresu oksydacyjnego w wyniku suplementacji astaksantyną ma potencjał terapeutyczny w optymalizacji pracy serca.

Wsparcie odporności

Badania wskazują także na proodpornościowy potencjał astaksantyny. Wydaje się ona wzmacniać odpowiedź komórkową i humoralną układu immunologicznego, co w badaniach skutkowało zwiększeniem puli limfocytów odpornościowych (typu B i T), a także aktywność komórek typu natural killers (NK), które sprawują nadzór immunologiczny, a także odpowiadają za niszczenie uszkodzonych lub zainfekowanych patogenami komórek.

Neuroprotekcja

Potencjalnie korzystne działanie astaksantyny obejmuje także układ nerwowy. Ze względu na fakt, że przyczyny chorób neurologicznych mają złożone podłoże, poszukiwane są rozwiązania skierowane na szerokie spektrum działania, które powinno jednocześnie obejmować działanie neuroprotekcyjne, przeciwzapalne, osłabiające stres oksydacyjny i apoptozę. Astaksantyna poprzez liczne kierunki działania może skutecznie poradzić sobie ze złożoną patofizjologią chorób neurodegeneracyjnych, głównie w oparciu o swoje działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i przeciwapoptotyczne. Nadal jednak brakuje badań klinicznych, które z pewnością wskazałyby praktyczny kontekst stosowania astaksantyny u ludzi.

Astaksantyna w sporcie

Podczas aktywności fizycznej ma miejsce czasowa nadprodukcja reaktywnych form tlenu i azotu, a antyoksydanty mogą stanowić rozwiązanie na utrzymywanie balansu na osi wolne rodniki – antyoksydanty. Badania in vitro i z udziałem zwierząt sugerują, że suplementacja astaksantyną może potencjalnie poprawić wskaźniki metabolizmu ćwiczeń, wydajności i regeneracji ze względu na jej silne właściwości antyoksydacyjne. Nadal jednak brakuje badań w modelu klinicznym, dlatego w istnieje potrzeba przeprowadzenia dobrze zaprojektowanych badań, aby wyciągnąć wnioski dotyczące skuteczności astaksantyny w kontekście wspierania regeneracji czy wytrzymałości u osób aktywnych fizycznie.

Potencjał przeciwnowotworowy

Astaksantyna w badaniach naukowych jest wskazywana jako związek o potencjale przeciwnowotworowym ze względu na możliwy wpływ na migrację i progresję komórek rakowych, a także wspomniane wcześniej antyoksydacyjne przeciwzapalne działanie. Ustalono także, że korzystny wpływ astaksantyny może być także związany z wpływem na produkcję białek proaptotycznych, co może odpowiadać za działanie przeciwnowotworowe na liniach komórkowych raka jelita grubego, czerniaka lub raka żołądka. Badania eksperymentalne sugerują także, że astaksantyna może zwiększać skuteczność tradycyjnych leków chemioterapeutycznych na komórki nowotworowe, co stanowi podstawę jego potencjalnego przyszłego zastosowania. Obszar ten wymaga jednak dalszych badań.

Astaksantyna – opinie lekarzy

Opinie lekarzy o astaksantynie są neutralne – mimo ogromnego potencjału prozdrowotnego, jaki tkwi w tym antyoksydancie, musimy pamiętać, że nie jest ona lekiem i potrzebujemy więcej badań klinicznych przeprowadzonych w złotym standardzie, aby lepiej poznać jej działanie na organizm. Ponadto warto mieć świadomość, aby stosować ją świadomie, z uwzględnieniem przeciwwskazań i interakcji.

Naturalna astaksantyna – gdzie występuje?

Astaksantyna najobficiej występuje w czerwonych algach Haematococcus pluvialis, ale źródłem pokarmowym tego składnika mogą być także algi, drożdże, łosoś, pstrąg tęczowy, krewetki i kryl.

Astaksantyna naturalna z żywności i syntetyczna w suplementach diety w teorii są jednym, tym samym związkiem chemicznym. Syntetyczna wersja jest syntetyzowana z produktów petrochemicznych lub z genetycznie modyfikowanych drożdży, jednak jest ona nawet 20-30 razy mniej skuteczne niż naturalna postać z alg.

Gdzie jest najwięcej astaksantyny? Oleożywica algi Haematococcus pluvialis może zawierać nawet 96,22 mg astaksantyny w 100 g. Hodowlany łosoś atlantycki ma około 8 mg astaksantyny na kilogram masy ciała, a duży pstrąg nawet 25 mg na kilogram masy ciała.

Jak stosować astaksantynę?

Analizując globalne zalecenia dotyczące różnych krajów i populacji, sugeruje się stosowanie 2-24 mg astaksantyny dziennie do 12 tygodni.

Dotychczas zostały przeprowadzone badania dotyczące maksymalnego bezpiecznego dziennego spożycia ze względu na dużą popularność suplementów diety z tym związkiem. Analiza 87 badań z udziałem ludzi pokazało, że dawki ≥12 mg/dzień były bezpieczne, jednak według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) wynosi 2 mg. Wynika to z faktu przeprowadzenia badań toksykologicznych, gdzie wykorzystana została syntetyczna astaksantyna, która różni się strukturą chemiczną od postaci naturalnej i istnieją pewne zastrzeżenia co do ekstrapolacji wyników z zastosowaniem formy syntetycznej i odnoszenia ich do naturalnej postaci.

Z tego powodu badacze sugerują, aby ADI dla naturalnej astaksantyny opierało się wyłącznie na badaniach przeprowadzonych z udziałem naturalnej cząsteczki. Ponadto istnieje potrzeba dalszych badań z udziałem syntetycznej astaksantyny, w tym badań klinicznych na ludziach w celu ustalenia oddzielnego ADI dla syntetycznej postaci.

Jak wybrać dobry suplement diety z astaksantyną?

Badania sugerują, że naturalna astaksantyna (pozyskiwana m.in. z alg) ma nieco inną strukturę od postaci syntetycznej. Postać naturalna jest 95% zestryfikowana natomiast odmiana syntetyczna występuje w postaci wolnej, co wskazuje na mniejszą stabilność i niższą biodostępność. Wydaje się zatem, że lepszym wyborem będzie suplement diety zawierający naturalnie pozyskiwaną astaksantynę.

Ponadto warto zwrócić uwagę na to, że najlepsza astaksantyna powinna być przebadana i czysta. Sprawdzaj, aby suplement diety zawierał badania laboratoryjne potwierdzające:

• skład i ilość składnika aktywnego;
• brak zanieczyszczeń mikrobiologicznych i metalami ciężkimi.

Cena astaksantyny zależy od ilości składnika aktywnego pochodzenia naturalnego, stężenia, pojemności i formy suplementu. Ceny wahają się od 20 zł do nawet 400 zł.

Jaka porcja dzienna może przynieść korzyści?

Astaksantyna bywa stosowana w porcjach od 2 do 24 mg dziennie. Ważne, aby dawka astaksantyny była doprecyzowana ze specjalistą oraz dopasowana do rzeczywistych potrzeb organizmu i aktualnej sytuacji zdrowotnej.

O jakiej porze i z czym warto przyjmować astaksantynę?

Astaksantynę można przyjmować zarówno rano, jak i wieczorem. Pora dnia nie ma znaczenia, aczkolwiek wydaje się, że lepiej przyjmować astaksantynę podczas posiłków niż na czczo, np. do śniadania, obiadu lub kolacji. Warto suplementować astaksantynę razem z posiłkami zawierającymi tłuszcze – np. awokado, orzechy, tłuste ryby, oliwa z oliwek. Kwasy tłuszczowe mogą zwiększać przyswajalność astaksantyny w organizmie.

Jak długo stosować astaksantynę?

Astaksantyna może być stosowana długofalowo ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa – oznacza to stosowanie do 12 tygodni bez przerw w suplementacji. Jeżeli okres przyjmowania astaksantyny wymaga dłuższego czasu, należy skonsultować to z lekarzem lub farmaceutą.

Przeciwwskazania do stosowania astaksantyny i interakcje

Astaksantyna może wchodzić w potencjalne interakcje z lekami przeciwzakrzepowymi (acenokumarol) i zwiększać ryzyko krwawienia. Podobnie z kwasem acetylosalicylowym (aspiryna) – może on nasilać działanie rozrzedzające krew astaksantyny.

Kobiety w ciąży i karmiące piersią nie powinny stosować astaksantyny, gdyż nieznane są skutki jej przyjmowania w tych okresach życia kobiety. Nie należy podawać suplementów z astaksantyną małym dzieciom, gdyż brakuje badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania w tej grupie. Jeśli masz wątpliwości, skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.

Skutki uboczne

Możliwe skutki uboczne wynikające ze stosowania astaksantyny to:

• zwiększona motoryka przewodu pokarmowego,
• czerwone zabarwienie stolca,
• wysokie dawki astaksantyny mogą prowadzić do bólów brzucha.