Mio-inozytol – co to jest, na co pomaga, jaki wybrać?

Mio-inozytol – co to jest?

Mio-inozytol z chemicznego punktu widzenia zalicza się do alkoholi cukrowych. Przez długi czas uważany był za związek witaminowy (a dokładniej witaminę B8), ale dziś już wiemy, że do witamin stricte nie należy, ponieważ organizm potrafi go wytworzyć samodzielnie, de novo.

Mio-inozytol jest także dostarczany do organizmu wraz z dietą, a szczególnie bogate w ten składnik pokarmy to zboża, podroby, nasiona, migdały, orzechy włoskie, orzechy brazylijskie, owies, fasola i groch, kantalupa i owoce cytrusowe (poza cytryną).

Prace naukowe sugerują, że niektóre czynniki żywieniowe, a także stany kliniczne mogą zwiększać zapotrzebowanie na ten składnik. Kofeina w diecie, wysokie spożycie cukrów prostych i rafinowanych, insulinooporność czy cukrzyca mogą zwiększać zapotrzebowanie na mio-inozytol.

Związek ten bierze udział w wielu kluczowych dla organizmu funkcjach, m.in.:

• tworzeniu błon komórkowych,
• syntezie tłuszczów,
• dojrzewaniu i prawidłowej sygnalizacji w obrębie komórek jajowych,
• jest też kluczowy dla sygnalizacji insuliny.

Badania pokazują, że suplementacja mio-inozytolu może być ważnym elementem dietoterapii u osób zmagających się z PCOS (zespołem policystycznych jajników), insulinoopornością (IO), a także problemem niepłodności.

Mio-inozytol a inozytol – różnice

Inozytol jest bardzo pojemnym i zbiorczym określeniem dla całej rodziny izomerów inozytolu. W zależności od umiejscowienia grup hydroksylowych w strukturze można wyróżnić aż 9 stereoizomerów. Jednak najbardziej powszechnym, a także najbardziej rozpowszechnionym w przyrodzie związkiem jest właśnie mio-inozytol. Drugą wykorzystywaną w suplementacji formą stereoizomeryczną inozytolu jest D-chiro-inozytol (powstaje na drodze izomeryzacji z mio-inozytolu). Pozostałe izomery występują znacznie rzadziej.

Na co pomaga mio-inozytol?

Mio-inozytol od wielu lat cieszy się zainteresowaniem naukowców ze względu na swoje szerokie spektrum działania. Badacze szczególnie mocno podkreślają potencjał tego związku we wspieraniu pacjentek z:

• PCOS,
• insulinoopornością (która bardzo często towarzyszy PCOS),
• niepłodnością.

Mechanizm stojący za działaniem mio-inozytolu (MI) obejmuje poprawę transportu glukozy do komórek poprzez oddziaływanie na „kanał” w błonie komórki transportujący glukozę (a dokładnie: GLUT4). Ponadto poprzez zmniejszenie uwalniania wolnych kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej mio-inozytol przyczynia się do poprawy utylizacji glukozy, co obniża syntezę trójglicerydów i poprawia wrażliwość insulinową na obwodzie.

Wspólnie ze swoim stereoizomerem – D-chiro-inozytolem (DCI, można go uznać za „młodszego brata” mio-inozytolu) promuje syntezę glikogenu, a DCI dodatkowo oddziałuje na mitochondria, uskuteczniając produkcję przenośnika energii ATP. Na tym jednak aktywność inozytoli się nie kończy. DCI odpowiada również za regulowanie syntezy androgenów w jajniku indukowanych przez insulinę, a MI reguluje wychwyt glukozy i sygnalizację FSH. W związku z tak mocnym akcentem inozytoli w kierunku gospodarki węglowodanowej bywają one stosowane jako wsparcie terapii w powyższych chorobach przewlekłych związanych z insulinoopornością.

Mio-inozytol a PCOS

PCOS to złożone zaburzenia endokrynologiczne będące bardzo częstą przyczyną niepłodności. Kobiety dotknięte PCOS często cierpią na insulinooporność i hiperinsulinemię, co naraża je na ryzyko rozwoju zaburzeń metabolicznych. Leczenie tradycyjne nie zawsze przynosi satysfakcjonujące efekty, dlatego rola dietoterapii i suplementacji celowanej jest coraz częściej analizowana w pracach naukowych.

Ocenie poddano działanie inozytoli w kontekście korygowania nieprawidłowości endokrynologicznych i metabolicznych u kobiet z PCOS. Metaanaliza badań z 2017 roku uwzględniająca ich stosowanie wykazała korzyści z suplementacji w kierunku m.in. zmniejszenia poziomu insuliny na czczo i wskaźnika HOMA-IR (służącego ocenie wrażliwości insulinowej). Inne prace wskazały na większą skuteczność suplementacji, gdy suplementacja MI jest uzupełniona o DCI.

W kolejnym badaniu postanowiono z kolei porównać skuteczność miksu inozytoli do antykoncepcji hormonalnej u kobiet z PCOS. Uczestniczki w wieku 15-24 lat z opóźnionymi cyklami przydzielono losowo do dwóch grup i leczono przez 6 miesięcy odpowiednio:

• MI + DCI (550 + 150 mg, stosunek 3,6:1) dwa razy dziennie,
• CHC (etynyloestradiol) 20 µg + drospirenon 3 mg raz dziennie.

Finalnie okazało się, że połączenie MI + DCI okazało się skuteczne w regulowaniu cykli menstruacyjnych i redukcji insulinooporności. Odnotowano powrót spontanicznych miesiączek u niemal 85% kobiet stosujących MI+  DCI, u kobiet na antykoncepcji było to 100%. Z kolei średnia długość cyklu zmniejszyła się zarówno przy MI + DCI, jak i antykoncepcji. Trzy miesiące po zaprzestaniu leczenia 24 młode kobiety (85,71%) na MI + DCI i 25 (73,53%) na CHC nadal miały spontaniczne cykle.

Mio-inozytol a niepłodność

Badania wskazują, że inozytole mogą odgrywać także ważną rolę w rozwoju oocytów – a więc prekursorów dających początek komórce jajowej. Ich odpowiednie proporcje w komórce warunkują prawidłowe przekaźnictwo insulinowe i sygnalizację FSH. Co ciekawe u kobiet z PCOS stwierdza się zaburzenia w proporcji MI do DCI, co zakłóca prawidłową sygnalizację FSH oraz wydzielanie insuliny.

Stan hiperinsulinemii wydaje się wpływać na zwiększoną epimeryzację, a więc przekształcanie MI do DCI, co skutkuje zaburzeniem ich prawidłowego stosunku w oocycie. Badania kliniczne wskazują, że suplementacja inozytolami w odpowiednich proporcjach może wpływać korzystnie na poprawę parametrów hormonalnych, ale i metabolicznych, bo oba te czynniki odgrywają rolę w zaburzeniach płodności.

Mio-inozytol może wspierać płodność i zajście w ciążę poprzez uczestnictwo w szlakach sygnalizacyjnych obejmujących insulinę czy gonadotropiny. Mio-inozytol uskuteczniając prawidłową sygnalizację FSH, promuje dojrzewanie pęcherzyków, a także wpływa na kaskadę sygnalizację przebiegającą z przysadki do innych obszarów ciała. Co więcej, MI pośredniczy w sygnalizacji dla insuliny, której nadmierne stężenia negatywnie oddziałują na cykl miesiączkowy i zmniejszają płodność.

Z kolei w badaniu Costantino i wsp. podawano kobietom z PCOS znacznie większą porcję MI, bo aż 4000 mg dziennie wraz z kwasem foliowym (400 mcg/dzień). Stwierdzono istotne różnice w owulacji, które wystąpiły u 69,5% kobiet z grupy MI + kwas foliowy, a tylko u 21% kobiet przyjmujących wyłącznie kwas foliowy. W tym samym badaniu autorzy porównali poziomy progesteronu w obu grupach, wykazując istotnie wyższy szczyt stężenia u kobiet przyjmujących MI (15,1 ng/ml w porównaniu z 6,6 ng/ml). Wyniki te podkreśliły korzystne efekty większych porcji MI w krótkim okresie, nawet przy małej liczebności próby.

Badanie z 2020 r. wykazało, że podawanie MI przez 6 miesięcy w porcji 2000 mg dziennie przyczyniło się do przywrócenia regularnych cykli miesięcznych – odsetek pacjentek z regularnym cyklem menstruacyjnym po 3 miesiącach suplementacji wyniósł 24,3%, a po pół roku aż 53,6%. Z kolei odsetek kobiet z owulacją wzrósł z 0% na początku badania do 38,6% i 72% odpowiednio po 3 i 6 miesiącach interwencji.

Mio-inozytol a insulinooporność

Jak już wiemy z artykułu podwyższony poziom insuliny i hiperinsulinemia mocno ingerują w gospodarkę hormonalną i metaboliczną. Dodanie MI w porcji 1,8 g dziennie do terapii metforminą (3 razy dziennie po 500 mg) u kobiet z PCOS i niepłodnością przyczyniło się do dwukrotnego wzrostu odsetka ciąż w porównaniu do sytuacji, w której podawano wyłącznie metforminę. Wskazuje to na wzmocnienie efektu prowadzonej farmakoterapii.

Ponadto badania porównujące suplementację MI do metforminy sugerują, że działanie obu tych związków może dawać podobną skuteczność w kontekście poprawy wskaźnika HOMA-IR. Inne prace naukowe wskazują, że warto miksować MI z DCI w kontekście regulowania gospodarki węglowodanowej. Przyjmowanie tych dwóch związków skuteczniej obniżało poziom glukozy i insuliny w porównaniu do kobiet przyjmujących wyłącznie MI.

Mio-inozytol a zespół metaboliczny

Liczne badania pokazują także, że podawanie MI może zapobiegać cukrzycy ciążowej. W jednej z prac porównywano:

1. kobiety z PCOS przyjmujące 4000 mg MI plus 400 mcg kwasu foliowego dziennie;
2. kobiety z PCOS leczone codziennie 1500 mg metforminy plus 400 mcg kwasu foliowego do momentu stwierdzenia ciąży.

Badacze odnotowali, że częstość występowania cukrzycy ciążowej wynosiła 17,4% w grupie leczonej MI i 54% w grupie kontrolnej, co świadczy o potencjale mio-inozytolu w zapobieganiu cukrzycy ciążowej u kobiet z PCOS. W innych pracach wykazano także korzystny wpływ suplementacji inozytolami w kontekście parametrów lipidowych. Podawanie MI i DCI kobietom otyłym z PCOS wpłynęło na redukcję frakcji LDL, trójglicerydów oraz wzrost frakcji HDL po trwającej 6 miesięcy interwencji. Sugeruje to, że suplementacja inozytoli może przekładać się na poprawę funkcji układu naczyniowego.

Analizując powyższe doniesienia naukowe o stosowaniu inozytoli, widoczny staje się ich kierunek działania w kontekście wspierającej roli w regulowaniu cyklu, dojrzewania oocytów czy normalizacji parametrów metabolicznych. Potrzeba jednak dalszych badań, aby doprecyzować celowane schematy suplementacji do indywidualnych potrzeb kobiet.

Mio-inozytol a zdrowie psychiczne

W badaniach wskazuje się również potencjalną rolę inozytolu w chorobach psychicznych, w tym zaburzeniach nastroju czy lęku. W badaniach wskazuje się, że inozytol może wspierać neurotransmisję w mózgu (dopamina, serotonina), a u niektórych osób z depresją stwierdzono nawet niższe poziomy tego związku w mózgu.

Choć sugeruje się, że inozytol może łagodzić objawy depresji, to dotychczasowe badania dały mieszane rezultaty. W jednym z badań suplementacja inozytolu (ale aż w porcji 12 g dziennie przez 4 tygodnie) łagodziła symptomatologię depresji, aczkolwiek inne badania nie potwierdziły takich doniesień. Z powodu bardzo ograniczonych i dość przestarzałych danych pozostaje czekać na dalsze badania w tym obszarze, aby móc wyciągnąć wnioski dotyczące praktycznego stosowania inozytoli w psychiatrii.

Jak stosować mio-inozytol?

Wnioski płynące z badań zostały podsumowane w zaleceniach ekspertów.

Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologii (PTG) z 2014 r. wskazywało na suplementację mio-inozytolu w porcji 4 g dziennie (z rozbiciem na dwie porcje) i w towarzystwie 400 mcg kwasu foliowego, aby zapewnić podaż folianów kobietom starającym się o ciążę. Stanowisko PTG z 2022 roku podtrzymało te wytyczne, a więc porcję 2 razy dziennie 2000 mg pochodnych inozytolu + 200 mcg kwasu foliowego.

Niektóre badania sugerują, że najkorzystniej jest przyjmować inozytole w zespole: MI + DCI ze względu na synergię działania i większą skuteczność w normalizacji parametrów metaboliczno-hormonalnych. Jednak nie ma tutaj uniwersalnej proporcji – w badaniach wykazano skuteczność proporcji mio-inozytolu do D-chiro-inozytolu  40:1, jak i 3,6:1, dlatego trudno tu o jednoznaczne wytyczne.

Ważne jednak, aby suplementacja DCI w takim zestawieniu nie przekraczała 600 mg dziennie, ponieważ DCI podawany w tak wysokich porcjach będzie wpływała niekorzystnie na jajniki i funkcje hormonalne. Suplementacja inozytolami wydaje się być bezpieczna, nie odnotowuje się działań niepożądanych. Czas suplementacji w wielu badaniach wynosił 6 miesięcy, co wskazuje na bezpieczeństwo podczas długofalowej suplementacji.

O jakiej porze najlepiej brać mio-inozytol?

Inozytol można przyjmować o dowolnej porze dnia. Ważne, żeby sugerowaną porcję 4 g dziennie rozbić na dwie mniejsze – można w tym celu włączyć mio-inozytol rano i wieczorem.

Po jakim czasie zaczyna działać mio-inozytol?

Działanie mio-inozytolu nie będzie natychmiastowe – na efekty działania trzeba chwilę poczekać. Wiele badań sugeruje, aby suplementację prowadzić co najmniej przez 3-6 miesięcy, aby efekty suplementacji były zauważalne w kontekście parametrów metabolicznych, jak i hormonalnych.

Z czym nie łączyć inozytolu?

Sugeruje się, aby nie łączyć inozytolu z lekami przeciwcukrzycowymi, ponieważ inozytole mogą nasilać działanie tej grupy leków. Przed włączeniem ich do suplementacji zwłaszcza w przypadku leczenia przeciwcukrzycowego należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą.

Czy po inozytolu się chudnie?

Choć inozytole mają korzystny wpływ na parametry metaboliczne, w tym poziom insuliny, glukozy i indeksu HOMA to nie należy ich traktować jako środka na odchudzanie. Inozytole należy traktować jako element wspierający dietoterapię u kobiet z PCOS, zmagających się z niepłodnością przy jednoczesnych zaburzeniach insulinowrażliwości.