Luteina – co to jest, na co pomaga i kiedy ją stosować?
Z tego artykułu dowiesz się...
Luteina – co to jest?
Luteina to naturalny hormon płciowy, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Fizjologicznie progesteron produkowany jest w zluteinizowanych komórkach ziarnistych ciałka żółtego jajnika, w korze nadnerczy, w ośrodkowym układzie nerwowym, a w czasie ciąży również przez łożysko (od około 14-18 tygodnia).
Poziom progesteronu w organizmie kobiety zależy od fazy cyklu. Hormon ten jest wydzielany przede wszystkim w drugiej fazie cyklu miesiączkowego (fazie lutealnej) oraz w pierwszych tygodniach ciąży. Najwyższe stężenie zwykle odnotowuje się pomiędzy 20 a 22 dniem cyklu. Zadaniem progesteronu jest przygotowanie błony śluzowej macicy do implantacji zarodka oraz regulacja cyklu miesiączkowego, jest to także hormon niezbędny do utrzymania ciąży.
Organizm mężczyzny także produkuje progesteron, ale jego stężenie jest bardziej stabilne i nie wykazuje takich fluktuacji jak u kobiet.
Czy luteina na oczy to progesteron?
Nie, luteina na oczy i progesteron to dwie zupełnie różne substancje, mimo że czasem dochodzi do nieporozumień terminologicznych.
Luteina jako karotenoid jest składnikiem suplementów diety wspierających zdrowie oczu. W organizmie człowieka luteina gromadzi się głównie w siatkówce oka, a dokładniej w plamce żółtej (stąd jej nazwa, od łacińskiego słowa luteus oznaczającego „żółty”). Jest to naturalny przeciwutleniacz chroniący siatkówkę przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Działa także jako naturalny filtr światła niebieskiego i ultrafioletowego. W przeciwieństwie do progesteronu organizm ludzki nie potrafi samodzielnie syntetyzować luteiny-karenoidu, dlatego musimy dostarczać ją z pożywieniem lub suplementami diety.
Luteina – rola w organizmie
Luteina jako barwnik odgrywa kluczową rolę w ochronie plamki żółtej siatkówki oka, a odpowiedni poziom luteiny chroni przed zwyrodnieniem plamki żółtej.
Natomiast progesteron reguluje cykl miesiączkowy i jest niezbędnym hormonem do utrzymania ciąży. Progesteron wykazuje także korzystny wpływ na ośrodkowy układ nerwowy w tym mózg, szczególnie w kontekście neuroprotekcji i poprawy funkcji poznawczych.
Luteina w ciąży
W pierwszym trymestrze ciąży progesteron jest produkowany w organizmie kobiety przez ciałko żółte w jajniku. Później funkcję tę przejmuje łożysko. W okresie ciąży luteina hamuje także skurcze macicy, zapobiegając poronieniom i porodowi przedwczesnemu.
Niedobór luteiny
Objawy niedoboru progesteronu mogą obejmować:
- zaburzenia cyklu miesiączkowego,
- występowanie krwawienia między miesiączkami,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS),
- skurcze macicy,
- stany depresyjne,
- zaburzenia libido,
- poronienia,
- problemy z płodnością,
- problemy ze skórą i paznokciami.
Badanie poziomu progesteronu wykonuje się zazwyczaj w drugiej fazie cyklu miesiączkowego, najczęściej 7 dni po owulacji (około 21. dnia 28-dniowego cyklu).
Progesteron u mężczyzn pełni rolę prekursora testosteronu u mężczyzn, więc jego niedobór może pośrednio wpływać na poziom testosteronu. Zmiany w poziomach progesteronu mogą być związane z różnymi czynnikami, takimi jak wiek czy stres, co może pośrednio wpływać na produkcję testosteronu.
Stosowanie luteiny
- Luteina jako karotenoid dostępna jest w formie suplementów diety, najczęściej w formie tabletek czy kapsułek. Często występuje w połączeniu z zeaksantyną, innym karotenoidem o podobnym działaniu.
- Luteina jako progesteron może być przyjmowana w postaci leków dopochwowych, a także jako tabletki podjęzykowe. Używa się go jako składnika preparatów antykoncepcyjnych i jako składnika leku stosowanego w hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).
Kiedy lekarz zleca luteinę?
Luteina jest szeroko wykorzystywana w ginekologii przy zaburzeniach hormonalnych. Lekarz może zalecić jej stosowanie w przypadku zaobserwowania objawów wskazujących na zbyt niski poziom progesteronu, w poronieniach nawykowych, cyklach bezowulacyjnych, a także w zapobieganiu porodowi przedwczesnemu.
Stosowanie progesteronu może być także zalecone po transferze zarodka w procedurach in vitro.
Progesteron ma również złożoną rolę w kontekście nowotworów np. w nowotworach piersi. Badania nad rolą progesteronu w terapii nowotworów wciąż są prowadzone.
Czy luteina jest na receptę?
- Tak, luteina wykorzystywana jako hormon jest silnie działającą substancją leczniczą dostępną wyłącznie na receptę. Dotyczy to wszystkich form farmaceutycznych zawierających progesteron.
- Natomiast luteina stosowana jako suplement diety zawierający karotenoid jest dostępna bez recepty.
Luteina - dawkowanie
Typowe zalecane dawki luteiny w suplementach diety wynoszą zwykle między 6 a 20 mg dziennie. Badania sugerują, że dawka 10 mg dziennie jest wystarczająca dla większości osób dorosłych w celu utrzymania zdrowia oczu, ale ostatecznie wybór odpowiedniej dawki zależy od indywidualnych potrzeb.
Progesteron jest stosowany w różnych dawkach w zależności od celu terapeutycznego i formy leku, ale zwykle dawki oscylują między 25-400 mg na dobę. Dokładne dawkowanie zależy od indywidualnej sytuacji pacjentki i zawsze powinno być ustalone przez lekarza prowadzącego.
Luteina - skutki uboczne
Suplementy zawierające luteinę są generalnie dobrze tolerowane i rzadko mają negatywny wpływ na organizm. W nielicznych przypadkach jej stosowanie może prowadzić do wystąpienia łagodnych dolegliwości żołądkowo-jelitowych i reakcji alergicznych. Stosowanie luteiny w wysokich dawkach może także powodować żółtawe zabarwienie skóry podobne do efektu po spożyciu dużej ilości marchwi.
Stosowanie progesteronu może wiązać się z następującymi skutkami ubocznymi:
- Bóle i zawroty głowy, senność
- Zaburzenia koncentracji i zmiany nastroju
- Nieregularne miesiączki, krwawienia z dróg rodnych
- Nudności, wzdęcia, bóle brzucha
- Zatrzymanie płynów w organizmie
- Zmiany masy ciała
- Ból piersi
- Zmiany skórne
- Podrażnienie pochwy, świąd i upławy (przy stosowaniu dopochwowym)
Osoby z historią depresji powinny być ostrożne przy stosowaniu progesteronu, ponieważ może on nasilać objawy depresyjne. Wpływ progesteronu na nastrój jest jednak złożony i wymaga dalszych badań. Skutki uboczne luteiny mogą być także ważne dla osób palących papierosy, ponieważ w trakcie terapii luteiną mogą nasilać się objawy odstawienia nikotyny.
Szczególną ostrożność w stosowaniu luteiny powinny zachować także osoby z problemami z wątrobą takimi jak wewnątrzwątrobowa cholestaza ciążowa (ICP). Istnieją dowody na to, że metabolity progesteronu mogą odgrywać rolę w patogenezie ICP, co może prowadzić do działań niepożądanych np. ciężkiego zaburzenia czynności wątroby.
Luteina – gdzie jest najwięcej w żywności?
Naturalne źródła luteiny-karenoidu w żywności:
- Zielone warzywa liściaste (szpinak, jarmuż, kapusta)
- Natka pietruszki
- Brokuły
- Groszek zielony
- Kukurydza
- Żółtko jaja
- Pomarańczowe i żółte owoce (pomarańcze, mandarynki, brzoskwinie)
- Awokado
- Papryka żółta i czerwona
- Dynia
Badania wskazują, że luteina z pożywienia jest lepiej przyswajalna, gdy spożywana jest z tłuszczami, dlatego warto dodać do posiłku bogatego w luteinę niewielką ilość zdrowego tłuszczu, np. oliwę z oliwek.
Warto pamiętać, że progesteron jest hormonem i nie występuje w znaczących ilościach w żywności. Jego poziom w organizmie regulowany jest przez układ hormonalny.
-
Źródła
- Midgley, A., & Jaffe, R. (1971). Regulation of human gonadotropins. X. Episodic fluctuation of LH during the menstrual cycle.. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 33 6, 962-9 . https://doi.org/10.1210/JCEM-33-6-962.
- Kapen, S., Boyar, R., Perlow, M., Hellman, L., & Weitzman, E. (1973). Luteinizing hormone: Changes in secretory pattern during sleep in adult women. Life Sciences, 13, 693-701. https://doi.org/10.1016/0024-3205(73)90286-5.
- Midgley, A., & Jaffe, R. (1968). Regulation of human gonadotropins. IV. Correlation of serum concentrations of follicle stimulating and luteinizing hormones during the menstrual cycle.. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 28 12, 1699-703 . https://doi.org/10.1210/JCEM-28-12-1699.
- Stricker, R., Eberhart, R., Chevailler, M., Quinn, F., Bischof, P., & Stricker, R. (2006). Establishment of detailed reference values for luteinizing hormone, follicle stimulating hormone, estradiol, and progesterone during different phases of the menstrual cycle on the Abbott ARCHITECT® analyzer. Clinical Chemistry and Laboratory Medicine (CCLM), 44, 883 – 887. https://doi.org/10.1515/CCLM.2006.160.
- Draper, C., Draper, C., Duisters, K., Weger, B., Chakrabarti, A., Harms, A., Brennan, L., Hankemeier, T., Goulet, L., Konz, T., Martin, F., Moco, S., & Greef, J. (2018). Menstrual cycle rhythmicity: metabolic patterns in healthy women. Scientific Reports, 8. https://doi.org/10.1038/s41598-018-32647-0.
- Mrowicka, M., Mrowicki, J., Kucharska, E., & Majsterek, I. (2022). Lutein and Zeaxanthin and Their Roles in Age-Related Macular Degeneration—Neurodegenerative Disease. Nutrients, 14. https://doi.org/10.3390/nu14040827.
- Li, X., Holt, R., Keen, C., Morse, L., Zivkovic, A., Yiu, G., & Hackman, R. (2022). Potential roles of dietary zeaxanthin and lutein in macular health and function.. Nutrition reviews. https://doi.org/10.1093/nutrit/nuac076.
- Rossetti, M., Cambiasso, M., Holschbach, M., & Cabrera, R. (2016). Oestrogens and Progestagens: Synthesis and Action in the Brain. Journal of Neuroendocrinology, 28. https://doi.org/10.1111/jne.12402.
- Stein, D., Wright, D., & Kellermann, A. (2008). Does progesterone have neuroprotective properties?. Annals of emergency medicine, 51 2, 164-72 . https://doi.org/10.1016/J.ANNEMERGMED.2007.05.001.
- Neumann, K., Depenbusch, M., Schultze-Mosgau, A., & Griesinger, G. (2020). Characterization of early pregnancy placental progesterone production by use of dydrogesterone in programmed frozen-thawed embryo transfer cycles.. Reproductive biomedicine online. https://doi.org/10.1016/j.rbmo.2020.01.019.
- Tuckey, R. (2005). Progesterone synthesis by the human placenta.. Placenta, 26 4, 273-81 . https://doi.org/10.1016/J.PLACENTA.2004.06.012.
- Ranisavljevic, N., Huberlant, S., Montagut, M., Alonzo, P., Darné, B., Languille, S., Anahory, T., & Cédrin-Durnerin, I. (2020). Low Luteal Serum Progesterone Levels Are Associated With Lower Ongoing Pregnancy and Live Birth Rates in ART: Systematic Review and Meta-Analyses. Frontiers in Endocrinology, 13. https://doi.org/10.3389/fendo.2022.892753.
- Sundström-Poromaa, I., Comasco, E., Sumner, R., & Luders, E. (2020). Progesterone – Friend or foe?. Frontiers in Neuroendocrinology, 59. https://doi.org/10.1016/j.yfrne.2020.100856.
- Stefaniak, M., Dmoch-Gajzlerska, E., Jankowska, K., Rogowski, A., Kajdy, A., & Maksym, R. (2023). Progesterone and Its Metabolites Play a Beneficial Role in Affect Regulation in the Female Brain. Pharmaceuticals, 16. https://doi.org/10.3390/ph16040520.
- Chew, E., Clemons, T., Sangiovanni, J., Danis, R., Ferris, F., Elman, M., Antoszyk, A., Ruby, A., Orth, D., Bressler, S., Fish, G., Hubbard, B., Klein, M., Chandra, S., Blodi, B., Domalpally, A., Friberg, T., Wong, W., Rosenfeld, P., Agrón, E., Toth, C., Bernstein, P., & Sperdut, R. (2013). Lutein + zeaxanthin and omega-3 fatty acids for age-related macular degeneration: the Age-Related Eye Disease Study 2 (AREDS2) randomized clinical trial.. JAMA, 309 19, 2005-15 . https://doi.org/10.1001/jama.2013.4997.
- Roodenburg, A., Leenen, R., Hof, K., Weststrate, J., & Tijburg, L. (2000). Amount of fat in the diet affects bioavailability of lutein esters but not of α-carotene, β-carotene, and vitamin E in humans. The American Journal of Clinical Nutrition, 71, 1187-1193. https://doi.org/10.1093/AJCN/71.5.1187.
- Rosenthal, J., Kim, J., De Monasterio, F., Thompson, D., Bone, R., Landrum, J., De Moura, F., Khachik, F., Chen, H., Schleicher, R., Ferris, F., & Chew, E. (2006). Dose-ranging study of lutein supplementation in persons aged 60 years or older.. Investigative ophthalmology & visual science, 47 12, 5227-33 . https://doi.org/10.1167/IOVS.05-1513.
- Joshi, S., Engineer, M., Vanmali, V., Siddique, S., Hawaldar, R., & Badwe, R. (2024). The efficacy of primary progesterone on survival in early breast cancer: A real world scenario.. Journal of Clinical Oncology. https://doi.org/10.1200/jco.2024.42.16_suppl.e12522.
- Jeon, S., Hwang, K., & Choi, K. (2016). Effect of steroid hormones, estrogen and progesterone, on epithelial mesenchymal transition in ovarian cancer development. The Journal of Steroid Biochemistry and Molecular Biology, 158, 1-8. https://doi.org/10.1016/j.jsbmb.2016.02.005.
- Söderpalm, A., Lindsey, S., Purdy, R., Hauger, R., & Wit, H. (2004). Administration of progesterone produces mild sedative-like effects in men and women. Psychoneuroendocrinology, 29, 339-354. https://doi.org/10.1016/S0306-4530(03)00033-7.
- Novick, A., Duffy, K., Johnson, R., Sammel, M., Cao, W., Strasser, A., Sofuoglu, M., Kuzma, A., Loughead, J., & Epperson, C. (2022). Progesterone increases nicotine withdrawal and anxiety in male but not female smokers during brief abstinence.. Nicotine & tobacco research : official journal of the Society for Research on Nicotine and Tobacco. https://doi.org/10.1093/ntr/ntac146.
- Ren, L., Song, Q., Liu, Y., Zhang, L., Hao, Z., & Feng, W. (2019). Probiotic Lactobacillus rhamnosus GG prevents progesterone metabolite epiallaopregnanolone sulfate-induced hepatic bile acid accumulation and liver injury.. Biochemical and biophysical research communications. https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2019.09.103.
- Reyes, H., & Sjövall, J. (2000). Bile acids and progesterone metabolites intrahepatic cholestasis of pregnancy. Annals of Medicine, 32, 106 – 94. https://doi.org/10.3109/07853890009011758.
- Calvo, M. (2005). Lutein: A Valuable Ingredient of Fruit and Vegetables. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 45, 671 – 696. https://doi.org/10.1080/10408690590957034.
- Potentials, T., Sekar, M., Gan, S., Lum, P., Vaijanathappa, J., & Ravi, S. (2020). Lutein: A Comprehensive Review on its Chemical, Biological Activities and Therapeutic Potentials. Polymer Journal, 12, 1769-1778. https://doi.org/10.5530/pj.2020.12.239.
od 159 zł
klientów
bezpieczeństwa