Czosnek – właściwości lecznicze i zastosowanie

Czosnek – najważniejsze informacje

Czosnek pospolity jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Pochodzi z Azji Środkowej, ale z powodzeniem uprawiany jest na całym świecie, w liczbie około 300 odmian. Roślina ta stosowana jest od wieków jako składnik wielu potraw, ze względu na swoje walory smakowe i zapachowe. Czosnek to produkt bogaty w liczne substancje aktywne, dlatego jest szeroko wykorzystywany w lecznictwie.

Główki czosnku zbiera się latem i przechowuje w chłodnym, suchym i przewiewnym pomieszczeniu. Surowcem leczniczym są ząbki czosnku oraz olejek czosnkowy. Czosnek spożywa się zarówno na surowo, jak i po obróbce. Przydatny jest między innymi w walce z infekcjami, gdyż wzmacnia odporność, a także skutecznie zwalcza wirusy, bakterie i grzyby jako naturalny antybiotyk. Można go stosować także jako środek obniżający ciśnienie i cholesterol.

Jakie wartości odżywcze ma czosnek?

Czosnek to roślina bogata w wiele składników odżywczych. Zawiera:

• składniki mineralne: potas, fosfor, selen, żelazo, cynk, siarkę, magnez;
• witaminy: z grupy B (B1, B2, B3), witaminę C i 𝛽-karoten;
• błonnik pokarmowy;
• flawonoidy;
• fitosterole;
• polifenole;
• enzymy (allinazę i peroksydazę);
• kwasy organiczne.

Na szczególną uwagę zasługuje substancja o nazwie allicyna, której czosnek zawdzięcza silny zapach i bakteriobójcze działanie. Czosnek pospolity zawiera mieszaninę pochodnych siarkowych. Wśród nich znajduję się aminokwas alliina. Pod wpływem rozdrabniania zostaje aktywowany enzym –  allinaza, który przekształca allinę do allicyny.

Działanie czosnku na organizm – jaki ma wpływ?

Udowodniono, że czosnek i jego przetwory mają pozytywny wpływ na zdrowie organizmu. Pierwsze wzmianki na temat dobroczynnego działania czosnku i korzystania z jego cennych właściwości pochodzą już ze starożytnego Egiptu. Wówczas stosowano czosnek na wiele dolegliwości, np. bóle głowy, problemy z sercem, do przemywania ran czy na ugryzienia. Działanie czosnku jest skuteczne i wszechstronne, co potwierdzono w licznych badaniach. Czosnek działa bakteriobójczo i przeciwwirusowo, więc z powodzeniem może być stosowany w przebiegu infekcji oraz na wzmocnienie odporności. Wpływa pozytywnie również na układ pokarmowy, poprzez zwiększenie wydzielania soków trawiennych, wzmożenie przyswajania składników pokarmowych czy hamowanie nadmiernej fermentacji. Czosnek wpływa korzystnie na układ oddechowy. Zmniejsza uczucie duszności, niszczy bakterie oraz ułatwia odkrztuszanie. Zmniejsza skurcze i stan zapalny. Roślina ta wykazuje działanie przeciwmiażdżycowe, obniża ciśnienie krwi i wpływa na normalizację czynności dynamicznych serca.

Czy czosnek jest zdrowy?

Czosnek zawiera wiele składników mineralnych, witamin, błonnik pokarmowy i inne dobroczynne składniki. Dzięki nim działa przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo, wspomaga naturalną odporność organizmu, wspiera układ pokarmowy, oddechowy i krążenia. Czosnek pospolity jest produktem zdrowym. Należy jednak pamiętać, aby nie przekraczać zalecanej dziennej dawki spożycia.

Czosnek – właściwości zdrowotne i lecznicze

Czosnek pospolity zawiera cenne dla zdrowia substancje aktywne. Dzięki nim znajduje szerokie zastosowanie w leczeniu infekcji o podłożu wirusowym i bakteryjnym, wzmacnianiu odporności, ochronie układu sercowo-naczyniowego czy wsparciu przewodu pokarmowego.

Czosnek jako naturalny antybiotyk

Allicyna, substancja, która powstaje z rozpadu alliiny wykazuje silne działanie bakteriobójcze. To głównie dzięki niej czosnek działa leczniczo w trakcie przeziębienia i infekcji. Czosnek wykazuje właściwości przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe, dlatego nazywany jest naturalnym antybiotykiem.

Działanie przeciwbakteryjne czosnku

Badania potwierdzają, że czosnek działa podobnie do antybiotyków. Jego właściwości porównywane są do penicyliny, erytromycyny czy tetracykliny. Czosnek jest skuteczny w hamowaniu niektórych bakterii odpornych na jeden lub więcej antybiotyków.

Najskuteczniejsze działanie wykazuje w walce z bakteriami Staphylococcus aureus, Streptococcus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae i Streptococcus pneumonia. Ponadto, posiada właściwości zapobiegające rozwojowi grzybów. Najistotniejsze jest hamowanie namnażania grzybów Candida albicans, Trichophyton, Cryptococcus, Aspergillus, Trichosporon czy Rhodotorula. Poprzez tak szerokie spektrum działania czosnek doskonale reguluje skład flory bakteryjnej jelit. Badania wykazały, że lepsze działanie mają ekstrakty z czosnku, w którym jest allicyna, w porównaniu z tymi, z których wyeliminowano ten składnik.

Działanie antywirusowe

O działaniu antywirusowym nie wiemy tak dużo, jak o właściwościach antybakteryjnych czy przeciwgrzybicznych. Wiadomo jednak, że czosnek radzi sobie świetnie z takimi chorobami wirusowymi jak grypa typu A i B. Udowodniono także silne działanie czosnku przeciw wirusowi cytomegalii, opryszczki czy wirusowemu zapaleniu płuc. Składnikiem wykazującym właściwości antywirusowe jest ajoen, który jest pochodną allicyny.

Wzmocnienie odporności organizmu

Czosnek wzmacnia układ odpornościowy organizmu. Szczególnie zalecane jest dostarczanie go z pożywieniem lub jego suplementacja w okresie jesienno-zimowym, kiedy układ odpornościowy jest bardziej narażony na osłabienie. Warto jednak pamiętać o wsparciu organizmu przez cały rok, ponieważ nawet zła dieta lub niewystarczająca ilość snu mogą znacząco obniżyć odporność.

Wpływ na poziom cholesterolu

Badania pokazują, że dieta bogata w czosnek pozwala na obniżenie poziomu „złego” cholesterolu LDL. Substancje chemiczne zawarte w czosnku zmniejszają aktywność enzymów, takich jak syntaza kwasów tłuszczowych, dehydrogenaza glukozo-6-fosforanowa oraz reduktaza 3-hydroksy-3-metylo-glutarylo-CoA. Ponadto, czosnek zwiększa wydalanie z organizmu kwaśnych i obojętnych steroidów, a także pozytywnie wpływa na cholesterol HDL.

Obniżenie ciśnienia krwi

Nadciśnienie tętnicze i zbyt wysoki poziom cholesterolu to najczęściej występujące czynniki ryzyka poważnych chorób ze strony układu sercowo-naczyniowego. Warto więc pilnować ich prawidłowych parametrów. Czosnek wykazuje działanie hipotensyjne, prawdopodobnie m.in. ze względu na zwiększenie wytwarzania siarkowodoru i bradykininy, a także na blokowanie kanałów wapniowych.

Hamowanie agregacji płytek

Płytki krwi są bardzo ważnym elementem homeostazy, ale ich nadmierne zlepianie się jest niebezpieczne dla zdrowia i może prowadzić do poważnych konsekwencji. Czosnek wykazuje działanie hamujące agregację płytek krwi, dzięki takim substancjom jak alliina, allicyna, SAC czy trisiarczek allilometylowy.

Czosnek na przeziębienie i infekcje

Czosnek to mocne wsparcie podczas choroby. Sprawdź 3 poniższe przepisy i pomóż swojemu organizmowi w walce z przeziębieniem lub innymi dolegliwościami.

Wyciąg z czosnku możesz stosować dodając do herbaty lub spożywając bezpośrednio po 1 łyżce 2 razy dziennie.

Składniki

• 30 ząbków czosnku
• 1 l przegotowanej wody
• sok z 500 g cytryn

Wykonanie

Ząbki czosnku obierz i bardzo drobno pokrój lub zblenduj. Wlej chłodną wodę i ponownie zmiksuj. Dodaj sok wyciśnięty z cytryn. Wszystko dokładnie wymieszaj i przelej do słoiczków z przykrywkami. Przechowuj w lodówce.

Ziołowa mieszanka z czosnkiem to sposób na dolegliwości ze strony układu pokarmowego i oddechowego.

Składniki:

• 1 łyżka suszonych ziół (ziele dziurawca, liście mięty pieprzowej i liście szałwii)
• 2 szklanki gorącej wody
• 1 ząbek czosnku

Mieszankę ziół zalej gorącą wodą i parz pod przykryciem 20 minut. Następnie odczekaj, aż wystygnie, przecedź i dodaj starty drobno ząbek czosnku. Pij mieszankę 2 razy dziennie po pół szklanki. Po 2 tygodniach przerwij na tydzień.

Syrop z czosnku możesz stosować profilaktycznie lub przy pierwszych objawach choroby.

Składniki:

• 5 dużych ząbków czosnku
• 1 cytryna
• 2 łyżki miodu
• szklanka wody

Wykonanie

Ząbki czosnku obierz i zetrzyj na tarce lub przeciśnij przez praskę. Wlej sok wyciśnięty z cytryny i szklankę chłodnej przegotowanej wody. Dodaj miód i dokładnie wymieszaj, przelej do słoiczka z nakrętką. Syrop najlepiej odstawić na dzień lub dwa przed rozpoczęciem stosowania.

Ochrona przed udarem i zawałem

Czosnek działa ochronnie na układ sercowo-naczyniowy. Przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego i poziomu cholesterolu, a także zapobiega zlepianiu się płytek krwi. Dzięki temu zmniejsza ryzyko wystąpienia miażdżycy, zawału czy udaru.

Wpływ czosnku na odchudzanie

Wpływ czosnku na odchudzanie wiążę się z pozytywnym działaniem tej rośliny na przewód pokarmowy. Czosnek pobudza wytwarzanie żółci i usprawnia jej przepływ, zwiększa wydzielanie soków trawiennych, zabija bakterie, ułatwia wydalanie gazów. Dzięki tym wszystkich działaniom usprawnia proces trawienia.

Czosnek a pasożyty jelit

Czosnek ma dobroczynny wpływ na układ pokarmowy. Nie można zapomnieć także o tym, że wspomaga walkę z pasożytami jelitowymi. Zabija takie pasożyty jak owsiki, glisty, a nawet tasiemce.

Czosnek jako naturalne odmładzanie

Czosnek zawiera wiele cennych dla pięknego wyglądu składników odżywczych. Najważniejsze z nich to antyoksydanty, które chronią organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Należą do nich, np. witamina C, 𝛽-karoten, polifenole. Oprócz tego zdrowy wygląd skóry wspomagają minerały, takie jak: potas, cynk, żelazo.

Wspomaganie trawienia

Stosowanie czosnku lub jego przetworów może wspomóc trawienie. Roślina ta działa korzystnie na wytwarzanie żółci i wydzielanie soków trawiennych. Dodatkowo zawiera błonnik pokarmowy, który zapobiega zaparciom, daje uczucie sytości i usprawnia procesy trawienia.

Inne właściwości

Stwierdzono, że allicyna ma istotne działanie hipoglikemiczne. Wynika to ze wzmocnienia metabolizmu wątrobowego. Jednocześnie występuje stymulacja wydzielania insuliny. Dodatkowo warto pamiętać, że posiada właściwości niszczące wolne rodniki, które między innymi przyspieszają proces starzenia się. Czosnek działa również moczopędnie, napotnie oraz łagodzi bóle reumatyczne.

W jakich formach można spożywać czosnek?

Czosnek można stosować w każdej postaci. Pamiętaj jednak, że spożywany surowo zachowuje najwięcej właściwości leczniczych i walorów smakowych.

Czosnek – dzienne dawkowanie

Czosnek to roślina wpływająca pozytywnie na zdrowie człowieka. Jednak po przekroczeniu dziennej normy spożycia może powodować skutki uboczne. Przyjmuje się, że bez obaw można spożywać ok. 5 g czosnku dziennie, czyli 2-3 duże ząbki. Jeżeli nie ma takiej potrzeby, nie powinno się przekraczać tej normy.

Skutki uboczne spożywania czosnku

Czosnek pospolity jest rośliną bezpieczną, mało toksyczną dla człowieka. Jednak zbyt duże dawki czosnku mogą powodować skutki uboczne w postaci:

• bólu brzucha,
• zgagi,
• wzdęć,
• zaczerwienienia skóry,
• podrażnienia żołądka.

Przeciwwskazania do stosowania czosnku – jakie są?

Mimo, że czosnek jest surowcem powszechnie znanym i często dodawanym do wielu potraw, nie wszyscy mogą go bezpiecznie spożywać. Nie jest wskazany dla osób cierpiących na ostry nieżyt żołądka i jelit, mających zbyt niskie ciśnienie tętnicze krwi i matek karmiących. Jeżeli nie jesteś pewien, czy możesz włączyć przetwory z czosnku do swojej diety, skonsultuj się z lekarzem.

Czosnek pospolity to przykład rośliny pełnej leczniczych właściwości. Jest powszechnie dostępny, łatwy w uprawie i wykazuje szereg pozytywnych dla zdrowia człowieka właściwości. Jeżeli nie masz przeciwskazań, włącz do swojej codziennej diety aromatyczny czosnek.

Bibliografia

1. Surma S., Romańczyk M., Czerniuk M.R. i in., Czosnek a nadciśnienie tętnicze i hipercholesterolemia. przegląd literatury i badań klinicznych, Folia Cardiologica, 2021, t. 16, nr 5, s. 303-310.
2. Kwiecień M., Winiarska-Mieczan A., Czosnek jako zioła kształtujące właściwości prozdrowotne, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2011, nr 92(4), s. 810-812.
3. Ciuba M., Dziadek K., Kukiełka E. i in., Porównanie składu chemicznego i zawartości składników bioaktywnych wybranych odmian czosnku, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2016, nr 5(108), s. 107-115.
4. Lutomski J., Właściwości lecznicze czosnku, Wiadomości Zielarskie, 2000, nr 42(2), s. 15-17.
5. Murry M.T., The Healing Paver of Herbs, Prima Publishing, 1998.