Ryboflawina (witamina B2) – właściwości, zastosowanie, niedobór

Ryboflawina (witamina B2) – co to jest?

Ryboflawina (witamina B2) to organiczny związek chemiczny, który stanowi połączenie rybitolu i flawiny. Należy do witamin z grupy B i jest rozpuszczalna w wodzie. Ryboflawina występuje we wszystkich tkankach organizmu i jest niezbędnym składnikiem dwóch głównych koenzymów, mononukleotydu flawinowego (FMN) i dinukleotydu flawinoadeninowego (FAD). Te koenzymy odgrywają główną rolę w produkcji energii, funkcjonowaniu komórek, wzroście i rozwoju oraz metabolizmie tłuszczów, leków i steroidów.

Bakterie jelitowe zasiedlające nasz przewód pokarmowy naturalnie wytwarzają wolną ryboflawinę, która może być wchłaniana przez jelito grube w ilościach zależnych od diety. Jednak nie wiadomo, w jakim stopniu synteza ta pokrywa dzienne zapotrzebowanie na tę witaminę. W dobie powszechnej dysbiozy powodowanej kiepską dietą efektywność tej produkcji nie jest wiadoma, więc ryboflawina musi być dostarczana organizmowi z pożywienia. Co ciekawe, ryboflawina jest żółta i naturalnie fluoryzuje pod wpływem światła ultrafioletowego. Natomiast światło ultrafioletowe i widzialne może szybko inaktywować ryboflawinę i jej pochodne.

Czy ryboflawina jest szkodliwa?

Intensywne żółte zabarwienie ryboflawiny sprawia, że jest powszechnie stosowana jako naturalny barwnik spożywczy – E101. Stosowanie barwników spożywczych w aspekcie zdrowia ludzkiego stanowi temat żywych dyskusji od wielu lat. Otóż w badaniach metodą in vitro (Merinas–Amo et al., 2019) wykazano, że stosowanie barwników (m.in. ryboflawiny) zwiększało wzrost komórek nowotworowych, ale nie indukowało uszkodzenia DNA ani modyfikacji metylacji DNA przy dopuszczalnych dziennych stężeniach (ADI). Naukowcy konkludują, że potrzebne są dalsze badania, które mogłyby potwierdzić pogląd, że przewlekłe spożywanie barwników spożywczych w dużej ilości przez całe życie nie jest wskazane.

Ryboflawina – rola witaminy B2 w organizmie człowieka

Ryboflawina bierze udział w licznych procesach, które są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jest ważna w przebiegu podstawowych szlaków metabolicznych oraz w przemianach węglowodanów, tłuszczów i białek. Wspiera układ odpornościowy, układ nerwowy i ma kluczowy wpływ na wzrok.

Ryboflawina (witamina B2):

• jest niezbędna do prawidłowego wzrostu i rozwoju organizmów,
• odgrywa ważną rolę w procesach przemiany materii,
• bierze udział w procesie tworzenia czerwonych płytek krwi,
• reguluje ciśnienie krwi i pracę serca,
• odpowiada za naprawę DNA,
• odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku,
• wpływa na prawidłową czynność nabłonka naczyń krwionośnych, skóry i błon śluzowych,
• bierze udział w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów,
• pośredniczy w wytwarzaniu energii,
• aktywuje oraz produkuje glutation (silny antyoksydant),
• odpowiada za syntezę kwasów tłuszczowych, aminokwasów,
• wspiera ochronę komórek przed stresem oksydacyjnym,
• uczestniczy w syntezie hormonów (m.in. jest niezbędna do wydzielania kortyzolu „hormonu stresu” i insuliny),
• uczestniczy w metabolizmie niektórych leków, przemian folianów, witamin B3 i B5,
• występuje w siatkówce oka i uczestniczy w prawidłowym przebiegu procesu widzenia o zmierzchu.

Ryboflawina a migrena

W starszym badaniu (Boehnke et al., 2008) opublikowanym w European Journal of Neurology, grupa 23 uczestników przyjmowała wysokie dawki (400 mg) ryboflawiny przez 6 miesięcy. Po ukończeniu zgłosili oni, że zarówno liczba, jak i czas trwania migren zmniejszyły się o około 50% po 3–6 miesiącach stosowania suplementu. W przeglądzie 11 badań klinicznych (Namazi et al., 2015) opublikowanym w International Journal for Vitamin and Nutrition Research stwierdzono, że stosowanie witaminy B2 może zmniejszyć zarówno częstotliwość, jak i czas trwania migreny, bez poważnych skutków ubocznych.

Produkty bogate w ryboflawinę

Ryboflawina (witamina B2) znajduje się w podrobach (wątroba, serce, nerki), produktach mlecznych (serach twarogowych, dojrzewających), drożdżach spożywczych, brokułach, orzechach oraz wzbogacanych produktach spożywczych np. płatkach śniadaniowych. Najwięcej witaminy B2 zawiera wątróbka wołowa – w 100 g jest 3,4 mg ryboflawiny.

W czym jest ryboflawina?

Około 95% ryboflawiny w postaci koenzymów FAD lub FMN z żywności jest biodostępne do maksymalnie 27 mg na posiłek. Biodostępność wolnej ryboflawiny jest podobna do FAD i FMN. Ponieważ ryboflawina jest rozpuszczalna w wodzie, około 2 x więcej ryboflawiny jest tracone w gotowanej wodzie, niż gdy jest przygotowywana w inny sposób, na przykład na parze lub w kuchence mikrofalowej. Ryboflawina jest łatwo przyswajalna z pokarmów, choć może tracić część swoich cennych właściwości, np. pod wpływem światła słonecznego lub gotowania produktu w zbyt dużej ilości wody.

Niedobór witaminy B2

Niedobór witaminy B2 występuje po dłuższym okresie niskiego jej spożycia.

Objawy niedoboru witaminy B2:

• zapalenie kącików ust („zajady”),
• zaczerwienienie i suchość spojówek,
• łzawienie oczu,
• złuszczanie naskórka,
• zapalenie języka,
• łojotokowe zapalenie skóry,
• wypadanie włosów,
• skurcze mięśni,
• zawroty głowy.

Niedobór ryboflawiny może także powodować dysfunkcję układu nerwowego czy endokrynnego. Ponadto u dzieci zbyt niski poziom ryboflawiny może spowodować spadek masy ciała, a nawet zatrzymanie rozwoju umysłowego.

Nadmiar ryboflawiny – czy jest możliwy?

Nie stwierdzono objawów nadmiernego spożycia ryboflawiny – jej nadmiar jest wydalany głównie z moczem. Ponadto nasz organizm nie jest w stanie wchłonąć z przewodu pokarmowego jednorazowo więcej niż 27 mg. Duże dawki witaminy B2 powodują zmianę barwy moczu na jasną (mocz przyjmuje barwę wodnego roztworu ryboflawiny).

Zalecane spożycie ryboflawiny

Zapotrzebowanie na ryboflawinę jest zróżnicowane i zależy od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Aktualne Normy żywienia dla populacji Polski opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia wskazują następujące zalecane dzienne spożycie (RDA) na ryboflawinę (witaminę B2):

• Kobiety >19 lat – 1,1 mg
• Mężczyźni >19 lat – 1,3 mg
• Kobiety w ciąży – 1,4 mg
• Kobiety w okresie laktacji – 1,6
• Dziewczęta 13–15 lat – 1,1 mg
• Dziewczęta i chłopcy 10–12 lat – 1 mg
• Chłopcy 13–15 lat – 1,3 mg
• Chłopcy 10–12 lat – 1 mg
• Dzieci 7–9 lat –0,9 mg
• Dzieci 4–6 lat –0,6 mg
• Dzieci 1–3 lat – 0,5 mg
• Niemowlęta 7–11 miesięcy –
• Niemowlęta do 6. miesiąca – 0,5

Kto ma zwiększone zapotrzebowanie na ryboflawinę?

• Seniorzy: wraz z wiekiem dochodzi do zwiększonego ryzyka niedoborów witamin w wyniku pogarszającego się wchłaniania i zmniejszonego spożycia wraz z dietą.
• Osoby aktywne fizycznie: wykorzystanie ryboflawiny przez organizm wzrasta w przypadku wzmożonej aktywności.
• Kobiety w ciąży i w czasie laktacji: ryboflawina jest ważna zarówno w rozwoju płodu, a następnie karmionego dziecka, jak i dla matki, która ma zwiększone zapotrzebowanie na witaminy w tych stanach fizjologicznych.
• Osoby stosujące niektóre leki: stosowanie chloropromazyny i spironolaktonu wpływa na obniżenie zawartości ryboflawiny w organizmie człowieka.
• Osoby z chorobą alkoholową: Niedobory ryboflawiny mogą wystąpić u osób spożywających nadmierne ilości alkoholu, gdyż badania wskazują, że etanol wpływa zarówno na przyswajanie ryboflawiny, jak i jej uwalnianie z żywności.
• Osoby żyjące w stresie: Przewlekły stres może prowadzić do zwiększonej produkcji hormonów stresu (np. kortyzolu), które powodują ubytek witamin i składników mineralnych z organizmu.

Zwiększone zapotrzebowanie pojawia się u chorych na nowotwory, nadczynność tarczycy, mających problemy z jelitami i wątrobą, u młodzieży w czasie intensywnego wzrostu, osoby odchudzające się. Optymalny poziom witaminy B2 w organizmie można utrzymać, stosując różnorodną i zbilansowaną dietę. Gdy zapotrzebowanie jest większe, można zastosować suplementację ryboflawiny jako monoskładnika lub w formie kompleksu witamin z grupy B. Zawsze jednak warto skonsultować suplementację z lekarzem lub farmaceutą.

Jak sprawdzić czy mam niski poziom ryboflawiny?

Poziom witaminy B2 można sprawdzić, wykonując badanie krwi. Przeprowadzenie tego badania nie wymaga specjalnego przygotowania, nie ma konieczności przyjścia na badanie na czczo lub też o określonej porze dnia. Badanie kosztuje 160-240 zł w placówkach prywatnych. Nie jest refundowane przez NFZ. Poza diagnostyką pomocne może być także określenie niedoboru przez dietetyka na podstawie dzienniczka żywieniowego, czy poprzez wywiad zdrowotny dotyczący stosowania leków, stylu życia.

Przeciwwskazania i interakcje

Należy ostrożnie stosować ryboflawinę w formie leku lub suplementu diety u pacjentów z niewydolnością nerek. Witamina B2 jest wydalana w moczu i może dojść do hiperwitaminozy.

Interakcje:

• Leki przeciwcholinergiczne mogą wpływać na wchłanianie witaminy B2.
• Doksorubicyna może opóźniać działanie witaminy B2.
• Metotreksat zmniejsza działanie witaminy B2.
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i pochodne fenotiazyny (np. chloropromazyna), probenecyd, hormonalne środki antykoncepcyjne, stosowane w dużych dawkach mogą osłabiać działanie witaminy B2 (może być wymagane zwiększenie dawki ryboflawiny).
• Nie należy stosować witaminy B2 (także w skojarzeniu z innymi witaminami) jednocześnie z tetracykliną, a długotrwałe stosowanie innych antybiotyków może zmniejszać działanie witaminy B2.
• Tiazydowe leki moczopędne mogą zwiększać wydalanie witaminy B2 z organizmu.
• Alkohol i tytoń zmniejszają wchłanianie witaminy B2 z przewodu pokarmowego.

Stosowanie dużych dawek witaminy B2 powoduje, że wyniki niektórych badań laboratoryjnych mogą ulec zaburzeniu:

• fałszywie zawyżone stężenie amin katecholowych w moczu (metodą fluorymetryczną),
• fałszywie dodatni wynik badania stężenia urobilinogenu (z zastosowaniem odczynnika Ehrlicha).