Skrzyp polny – właściwości, zastosowanie, na co pomaga?

Skrzyp polny – co to za roślina?

Skrzyp polny (Equisetum arvense L.) jest paprocią wieloletnią, która uznawana jest za jedną z najstarszych roślin leczniczych. Rośnie na wilgotnych łąkach, polach, miedzach, skarpach, przydrożach oraz nasypach kolejowych. Skrzyp polny jest byliną, która wytwarza podziemne kłącze. Wiosną nad ziemią wyrastają bezzieleniowe pędy skrzypu, które zakończone są kłosem zarodnikowym, natomiast w późniejszym okresie pojawiają się pędy płonne. Silnie rozgałęzione pędy płonne skrzypu polnego zwykle wytwarzane są między późną wiosną a późną jesienią.

W lecznictwie wykorzystuje się jego pędy płonne (Equiseti herba), czyli ziele skrzypu polnego. Spośród wszystkich gatunków roślin zaliczanych do rodziny skrzypowatych, tylko ziele skrzypu polnego jest wymienione w monografii komisji E (fitoterapia i substancje ziołowe) Niemieckiego Federalnego Instytutu ds. Leków i Wyrobów Medycznych, a także w Farmakopei Europejskiej. Pędy skrzypu polnego cenione są ze względu na zawartość wielu substancji czynnych o różnych mechanizmach działania.

Wymienia się wśród nich:

• flawonoidy (m.in.: kwercetyna, kemferol, apigenina, genkwanina, protogenkwanina) – chronią komórki organizmu przed stresem oksydacyjnym, drobnoustrojami chorobotwórczymi i promieniowaniem UV. Obniżają ciśnienie krwi oraz redukują ryzyko rozwoju infekcji górnych dróg oddechowych, chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i nowotworów.
• kwasy fenolowe (zwłaszcza pochodne kwasu hydroksycynamonowego) – wykazują wysoką aktywność przeciwutleniającą, dzięki czemu są skuteczne w neutralizowaniu reaktywnych form tlenu i ich szkodliwego działania na organizm człowieka (np. tkankę łączną, skórę, włosy i paznokcie).
• taniny (garbniki) – posiadają właściwości przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, ściągające (na skórę i błony śluzowe) oraz ochronne względem naczyń krwionośnych (np. zapobiegają wystąpieniu mikrokrwawień w przewodzie pokarmowym).
• sterole roślinne – mają właściwości obniżające stężenie cholesterolu we krwi.
• saponiny (szczególnie ekwizetonina) – związki glikozydowe, które wykazują właściwości przeciwdrobnoustrojowe i przeciwnowotworowe, jak również regulujące poziom glukozy, cholesterolu i trójglicerydów we krwi.
• kwasy organiczne (np. jabłkowy, ekwizetolowy, askorbinowy) – korzystnie wpływają na jelitowe wchłanianie żelaza. Kwasy organiczne mają działanie złuszczające wierzchnie warstwy naskórka, dlatego znajdują zastosowanie w terapii trądziku i przebarwień skóry.
• związki mineralne (zwłaszcza sole potasu i wapnia) – korzystnie wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, sercowo-naczyniowego i szkieletowo-mięśniowego.
• związki krzemu (np. kwas krzemowy) – należą do soli mineralnych i są ważnym składnikiem budulcowym tkanki łącznej oraz odgrywają istotną rolę w rozwoju i mineralizacji kośćca. Sugeruje się, że związki krzemu spowalniają proces starzenia się komórek i wykazują pozytywny wpływ na kondycję włosów, skóry i paznokci.

Najważniejsze właściwości skrzypu polnego

• przeciwbakteryjne,
• przeciwgrzybicze,
• przeciwutleniające,
• przeciwzapalne,
• przeciwproliferacyjne,
• moczopędne,
• rozkurczające,
• hepatoprotekcyjne,
• neuroprotekcyjne,
• kardioprotekcyjne.

Pielęgnacja skóry, włosów i paznokci

Roślina ta znajduje szerokie zastosowanie w pielęgnacji skóry, włosów i paznokci oraz wspomagania leczenia większych uszkodzeń skóry. Ziele skrzypu polnego jako roślina lecznicza działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwoksydacyjnie, dzięki czemu zwiększa odporność naskórka na szkodliwe czynniki środowiskowe. Związki krzemu zawarte w skrzypie polnym biorą udział w naprawie i odnowie tkanki łącznej, co przyspiesza proces gojenia się większych uszkodzeń skóry oraz regenerację tkanki kostnej po urazach i złamaniach. Przeprowadzone badania sugerują, że skrzyp polny może korzystnie wpływać na zdrowy wygląd włosów, skóry i paznokci, prawdopodobnie dzięki zawartości związków krzemu oraz antyoksydantów (zwłaszcza flawonoidów).

Wsparcie układu moczowego

Skrzyp ma dobrze udokumentowane działanie moczopędne i wspierające funkcjonowanie układu moczowego. Moczopędne działanie skrzypu polnego przypisuje się wysokiej zawartości antyoksydantów i związków mineralnych w tej roślinie leczniczej. Wyniki dotychczasowych badań wskazują, że ekstrakt ze skrzypu polnego w dobowej dawce wynoszącej 900 mg może mieć silniejsze działanie moczopędne niż niektóre leki diuretyczne u zdrowych dorosłych mężczyzn. Ziele skrzypu polnego wspomaga prawidłowe funkcjonowanie dróg moczowych, dzięki czemu znajduje zastosowanie w leczeniu schorzeń dróg moczowych. Moczopędne właściwości skrzypu polnego mogą wspierać terapię następujących schorzeń dróg moczowych:

• kamica nerkowa,
• nietrzymanie moczu,
• parcie naglące (gwałtowna i trudna lub nawet niemożliwa do powstrzymania potrzeba oddania moczu),
• nykturia (konieczność częstego oddawania moczu w porze nocnej),
• zapalenie cewki moczowej.

Działanie rozkurczowe

Ziele skrzypu zawiera flawonoidy, które mają nie tylko działanie moczopędne i nasilające usuwanie nadmiaru moczanów z organizmu, lecz także rozkurczające oraz uszczelniające naczynia krwionośne. Ekstrakt ze skrzypu polnego przeciwdziała obrzękom, ponieważ zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych i limfatycznych. Wyciąg ze skrzypu polnego działa ściągająco, przeciwzapalnie i spazmolitycznie, czyli rozkurcza i zmniejsza napięcie mięśni gładkich (np. przewodu pokarmowego).

Działania antyoksydacyjne

Badania biorące pod uwagę ocenę aktywności przeciwutleniającej skrzypu polnego dowiodły, że ta roślina lecznicza wykazuje antyoksydacyjne właściwości i zastosowanie znajduje w profilaktyce wielu chorób o podłożu wolnorodnikowym. Skrzyp polny jest bogaty we flawonoidy, kwasy fenolowe i witaminę C, które zaliczane są do grupy silnych przeciwutleniaczy zmniejszających oksydacyjne uszkodzenia błon komórkowych. Antyoksydanty przeciwdziałają przedwczesnym oznakom starzenia się skóry oraz pomagają ograniczyć proces mikrozapalenia mieszków włosowych, dzięki czemu mogą złagodzić nadmierne wypadanie włosów.

Inne zastosowania skrzypu polnego

Skrzyp polny – właściwości dodatkowe, które można znaleźć w piśmiennictwie naukowym:

• reguluje przemianę materii,
• usprawnia pracę serca,
• odtruwa wątrobę,
• zwiększa krzepliwość krwi,
• przyspiesza regenerację uszkodzonych tkanek,
• stymuluje aktywność komórek kościotwórczych (osteoblastów),
• zwiększa stężenie hemoglobiny we krwi,
• uzupełnia niedobór mikroelementów.

Na co pomaga skrzyp polny?

Oto najczęstsze wskazania do regularnego picia herbaty oraz przyjmowania skrzypu polnego w postaci suplementów diety (ekstraktu z ziela skrzypu polnego):

• schorzenia dróg moczowych (np. kamica nerkowa),
• bolesne i obfite miesiączki,
• nadmierne wypadanie włosów,
• słaba kondycja włosów, skóry i paznokci,
• trudno gojące się rany pooperacyjne,
• bóle artretyczne,
• osteoporoza i nadmierna kruchość kości,
• nadmierna potliwość.

Jak stosować skrzyp polny?

Wyciąg ze skrzypu polnego może być stosowany w terapii wewnętrznej jako napar z suszu, kapsułki, tabletki, ekstrakt wodny i alkoholowy (krople) lub jako płukanki, wcierki, szampony i maści do stosowania zewnętrznego.

Ich praktyczne zastosowanie obejmuje głównie poprawę kondycji włosów i paznokci, wsparcie zdrowego wyglądu skóry oraz prawidłowego funkcjonowania układu moczowego. Pojedyncze badania wykazały, że stosowanie kapsułek zawierających ekstrakt z ziela skrzypu polnego w dobowej dawce wynoszącej 900 mg przez 4 dni może mieć efekt moczopędny u zdrowych dorosłych osób. Jest to również maksymalna zalecana dzienna dawka dla suchych ekstraktów skrzypu polnego, zgodnie z aktualnym stanowiskiem Europejskiej Agencji Leków (EMA).

Natomiast w celu zmniejszenia wypadania włosów i ich wzmocnienia, warto stosować skrzyp polny bezpośrednio na skórę głowy (np. wcierki i płukanki do włosów, szampony na porost włosów). Efekt moczopędny i rozkurczający mięśnie gładkie wykazuje również napar ze skrzypu polnego, który zaleca się zwykle pić cztery razy dziennie po 100-150 ml (jednej filiżance) lub dwa razy dziennie po 250 ml (jednej szklance).

Jak parzyć skrzyp polny?

Dwie łyżeczki suszu ze skrzypu polnego należy wsypać do kubka, zalać szklanką gorącej wody i odczekać 15 minut. Napar ze skrzypu polnego można parzyć pod przykryciem, a następnie przecedzić.

Przeciwwskazania do stosowania ziela skrzypu polnego

Produktów zawierających ziele skrzypu polnego nie powinny stosować osoby, u których występują obrzęki związane z upośledzeniem funkcjonowania serca i/lub nerek. Skrzyp polny jest również przeciwwskazany u pacjentów z niedoborem witaminy B1 (w tym osób nadużywających alkoholu) oraz hipokaliemią, czyli zbyt małym stężeniem potasu we krwi. Ostrożność w praktycznym zastosowaniu skrzypu polnego powinni natomiast zachować pacjenci stosujący leki przeciwcukrzycowe, przeciwretrowirusowe, diuretyczne oraz zawierające lit (stabilizatory nastroju).

Czy kobiety w ciąży i karmiące piersią mogą pić skrzyp polny?

Podobnie jak większość innych suplementów ziołowych, skrzyp polny nie został zatwierdzony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA). Z tego powodu produkty zawierające skrzyp polny nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży oraz karmiące piersią.

Skutki uboczne

Stosowanie skrzypu polnego może spowodować wystąpienie skutków ubocznych, do których zalicza się łagodne reakcje alergiczne (zwłaszcza wysypki skórne), zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz niedobór witaminy B1 (tiaminy) mogący objawiać się przewlekłym zmęczeniem, osłabieniem mięśni, a także uczuciem drętwienia i mrowienia kończyn.