Niedobór jodu – objawy, przyczyny i skutki

Niedobór jodu

Niedobór jodu jest w wielu miejscach na świecie dość powszechny i dotyczy około 35-45% światowej populacji. Występuje również w większej części Polski, dlatego wprowadzony został obowiązek jodowania soli kuchennej (ok. 30 mg jodku potasu na 1 kg soli), aby przeciwdziałać powstawaniu tegoż niedoboru.

W Polsce średnie spożycie jodu wynosi 117 μg/dobę u kobiet i 176 μg/dobę u mężczyzn – zalecane spożycie przez IŻŻ to 150 μg/dobę przez obie płcie, natomiast u kobiet w ciąży jest to 220 μg/dobę i aż 290 μg/dobę u kobiet karmiących – to pokazuje skalę problemu.

Najbardziej miarodajną metodą pomiaru jodu w organizmie jest jego zbadanie w próbce moczu. Nawet 90% jodu wydalane jest z moczem, dlatego jego poziom w badanej próbce uważana jest za czuły marker aktualnego spożycia tego pierwiastka – odzwierciedla równowagę pomiędzy spożyciem a wydalaniem. Gdy spożywamy mało jodu, jego wydalanie ulega zmniejszeniu i oznacza to, iż mamy niedobór jodu.

Niedobór jodu – objawy

Charakterystycznym i głównym zaburzeniem z niedoboru jodu w organizmie jest powstawanie wola, czyli przerost tarczycy doprowadzający do niedoczynności tego organu.

Objawami niedoczynności tarczycy, a zarazem objawem niedoboru jodu są:

• uczucie zmęczenia,
• szybsze męczenie się po wysiłku,
• uczucie zimna,
• zmniejszenie odporności immunologicznej,
• zaburzenia miesiączkowania,
• zaparcia,
• nadciśnienie,
• zaburzenia pracy mózgu (tj. pamięci, zdolności intelektualnych, koncentracji),
• zwiększenie masy ciała – hormony tarczycy odpowiedzialne są za metabolizm organizmu, który zwalnia przy niedoczynności tarczycy,
• suchość i bladość skóry – niski poziom hormonów tarczycy powoduje rzadszą regenerację skóry, która staje się wysuszona i się łuszczy,
• wypadanie włosów – hormony tarczycy odpowiadają również za odżywienie mieszków włosowych, a zwłaszcza dostarczenie tam tlenu – im słabsze odżywienie, tym bardziej włosy są narażone na osłabienie i są mniej odporne na uszkodzenia mechaniczne.

Niedobór jodu w organizmie – przyczyny

Przyczyny niedoboru jodu to miejsce zamieszkania ubogie w jod (z dala od morza), ciąża, karmienie piersią, dieta uboga w jod, weganizm i wegetarianizm.

U kobiet w ciąży obserwuje się zwiększone wykorzystanie jodu związanego z rozwojem dziecka, a także zwiększoną utratę jodu z moczem. Z punktu widzenia zdrowia publicznego, to właśnie kobiety w ciąży a co za tym idzie ich płody, a także dzieci są najbardziej narażone na ciężkie skutki wywołane niedoborem jodu. Również u kobiet karmiących obserwuje się większe wykorzystanie jodu związanego z jego zawartością w mleku matki jako wsparcie dla rozwijającego się dziecka.

Niestety wegetarianizm, a przede wszystkim weganizm (czyli niespożywanie żadnych produktów odzwierzęcych) przyczyniają się do zmniejszonego spożycia jodu w diecie, jeśli w diecie nie ma produktów wzbogacanych jodem takich jak napoje roślinne.

Jak sprawdzić, czy mam niedobór jodu w organizmie?

Aby sprawdzić, czy mamy niedobór jodu w organizmie, najlepiej wykonać badanie jodu w próbce moczu. Badanie to odzwierciedla równowagę pomiędzy spożyciem a wydalaniem jodu, ponieważ nawet 90% jodu tego pierwiastka wydalane jest z moczem. Ile kosztuje badanie poziomu jodu z moczu? Badanie kosztuje w zależności od placówki od 200 do 350 zł.

Niedobór jodu – skutki

Skutki niedoboru jodu to upośledzenie funkcjonowania tarczycy, zaburzenia produkcji tyroksyny oraz trijodotyroniny i związane z tym nieprawidłowe funkcjonowanie m.in. układu nerwowego, mięśniowego, odpornościowego i hormonalnego.

Kobiety starające się o potomstwo, nie dostarczając odpowiedniej ilości jodu mogą mieć problemy z utrzymaniem ciąży jak i z przedwczesnymi porodami. Niedobór jodu u kobiet w ciąży najczęściej doprowadza do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu u płodu, obumarcia płodu, zwiększonej śmiertelności okołoporodowej dziecka, a także pojawieniem się wrodzonej niedoczynności tarczycy. U dzieci niedobór jodu powodować może opóźniony rozwój fizyczny jak i intelektualny, problemy ze słuchem, kretynizm.

Co wypłukuje jod z organizmu?

Musisz wiedzieć, że żywność, którą spożywasz, może zaburzyć wchłanianie jodu z pożywienia, a co za tym idzie zwiększyć ryzyko pojawienia się niedoboru tego składnika.
Mowa o goitrogenach, które zakłócają pracę tarczycy – na przykład warzywa kapustne zawierają glukozynolany, których metabolity konkurują z jodem w momencie wychwytu ich przez tarczycę.

Dlatego odpowiednie przygotowanie (gotowanie bez przykrycia w dużej ilości wody, kiszenie) pozwoli zminimalizować ilość i działanie gointrogenów w żywności, dzięki czemu organizm będzie miał większe szanse na przyswojenie jodu. Możesz też nie łączyć produktów bogatych w jod z produktami zawierającymi goitrogeny w jednym posiłku. Pamiętaj, że nie musisz rezygnować z wyżej wymienionych warzyw – jedz je okazjonalnie i po odpowiedniej obróbce.

Niedobór jodu w organizmie – jak uzupełnić?

Najlepszymi źródłami pokarmowymi, które wspomogą w uzupełnianiu jodu w organizmie to:

• dorsz świeży 110 μg/100 g,
• mintaj świeży 103 μg/100 g,
• krewetki 100  μg/100 g,
• łosoś świeży 44 μg/100 g,
• makrela wędzona 40 μg/100 g,
• jajko kurze całe 10 μg/sztukę,
• małże 130 μg/100g produktu,
• wodorosty tzw nori 221,4 μg/6 g produktu,
• sól jodowana 114,65  μg/5 g.

Osoby z rejonów nadmorskich, powinny częściej przebywać w pobliżu plaż, gdyż stężenie w jego wodach to 50 μg/L, a po utlenieniu przechodzi do atmosfery. Dlatego żywność roślinna pochodząca z gospodarstw nadmorskich ma większą zawartość jodu, gdyż z atmosfery poprzez opad na glebę użyźnia ją, a rośliny dobrze ten jod wchłaniają w procesie wzrastania – na terenach ubogich w jod jego ilość w przeliczeniu na suchą masę roślinną wynosi 10 μg/kg, a na glebach zasobnych w jod 1 mg/kg.

Jeśli chodzi o suplementację jodem, należy być ostrożnym, by nie doprowadzić do nadmiernego jego spożycia. Najpierw należy zbadać jego poziom w organizmie, a dopiero potem z lekarzem lub dietetykiem klinicznym podjąć decyzję czy uda nam się uzupełnić jego niedobory z żywnością. Jeśli nie (np. nie lubimy produktów bogatych w jod), suplementacja powinna być na poziomie umiarkowanym, który pomoże zapobiec zaburzeniom z niedoboru jodu.