Kwas pantotenowy (witamina B5) – właściwości i na co pomaga?

Witamina B5 - kwas pantotenowy

Witamina B5 (kwas pantotenowy) wchodzi w skład kompleksu witamin z grupy B, które są zaliczane do witamin rozpuszczalnych w wodzie. Z chemicznego punktu widzenia kwas pantotenowy jest związkiem nieodpornym na działanie wyższych temperatur i długotrwały wpływ promieni słonecznych. W jego składzie znajduje się beta-alanina, którą większość osób aktywnych fizycznie kojarzy z popularnym suplementem diety dla sportowców.

Kwas pantotenowy jest wytwarzany przez rośliny, grzyby i większość bakterii. Organizm człowieka oraz zwierząt nie posiada zdolności do samodzielnej produkcji witaminy B5. Jednakże pewne ilości kwasu pantotenowego są wytwarzane przez bakterie znajdujące się w przewodzie pokarmowym człowieka.

Kwas pantotenowy – właściwości

Kwas pantotenowy jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Rozpuszczalna w wodzie witamina B5 bierze udział w wielu procesach metabolicznych zachodzących w organizmie, w tym przemianach węglowodanów, białek i tłuszczów oraz syntezie hormonów steroidowych i witaminy D.

• Wpływa na procesy metaboliczne: Kwas pantotenowy bierze udział w procesie powstawania koenzymu A, który jest niezbędny dla prawidłowego przebiegu wielu reakcji metabolicznych, np. przemian białkowo-tłuszczowych, utleniania i syntezy kwasów tłuszczowych oraz produkcji cholesterolu i hormonów steroidowych.
• Reguluje funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego: Kwas pantotenowy uczestniczy w syntezie niektórych neuroprzekaźników mózgowych m.in.: acetylocholiny, dopaminy, serotoniny, noradrenaliny i kwasu gamma-aminomasłowego (GABA).
• Wpływa korzystnie na kondycję skóry: Witamina B5 poprawia stan włosów oraz bierze udział w procesie regeneracji skóry i błon śluzowych oraz stymuluje wzrost włosów i paznokci. Ponadto zapobiega przedwczesnemu starzeniu się skóry i powstawaniu zmarszczek oraz prawdopodobnie hamuje siwienie włosów.
• Uczestniczy w wytwarzaniu substancji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu: Kwas pantotenowy bierze udział w syntezie cholesterolu, hormonów steroidowych (np. kory nadnerczy), witaminy A, witaminy D, hemoglobiny, melatoniny i wielu różnych neurotransmiterów.
• Zwiększa poziom energii: Kwas pantotenowy zaangażowany jest w wiele reakcji chemicznych zachodzących w organizmie, które odpowiedzialne są wytwarzanie energii niezbędnej do funkcjonowania komórek i tkanek. Sugeruje się, że odpowiednie spożycie witaminy B5 może zmniejszać uczucie zmęczenia i poprawiać sprawność intelektualną.
• Może działać przeciwzapalnie: Wyniki badania przeprowadzonego z udziałem osób w wieku co najmniej 40 lat pokazały, że osoby spożywające większe ilości witaminy B5 wraz z produktami spożywczymi charakteryzowały się niższym stężeniem białka C-reaktywnego (CRP) we krwi, czyli dobrze znanego markera stanu zapalnego.

Na co pomaga suplementacja witaminy B5?

Wyniki przeprowadzonych badań wskazują, że suplementacja witaminą B5 może zmniejszać stężenie cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL, cholesterolu nie-HDL i triglicerydów we krwi, a już zwłaszcza u pacjentów z zaburzeniami lipidowymi.

Oprócz tego wykazano, że podawanie kwasu pantotenowego w dużych dawkach może korzystnie wpływać na wzrost poziomu lipoprotein o dużej gęstości HDL (tzw. dobrego cholesterolu) nawet o blisko 11%.

Witamina B5 stymuluje regenerację tkanek i wspiera procesy gojenia, co może być pomocne w łagodzeniu skutków ubocznych zatrucia streptomycyną – antybiotyku należącego do grupy leków podstawowych w leczeniu gruźlicy. Sugeruje się, że suplementacja kwasem pantotenowym może wspomagać regenerację wątroby.

Stosowanie preparatu zawierającego witaminę B5 może również zmniejszać zmiany zapalne skóry, które towarzyszą trądzikowi pospolitemu. Kwas pantotenowy wraz z innymi witaminami z grupy B (w tym kwasem foliowym) jest często zalecany w leczeniu wspomagającym trądziku.

Niedobór kwasu pantotenowego

Badania naukowe wskazują, że niedobór kwasu pantotenowego występuje bardzo rzadko. Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B5 wynoszące około 4-7 mg (w zależności od płci, wieku i stanu fizjologicznego) jest w całości pokrywane przez zwyczajowe żywienie zdrowego człowieka.

Niedobór witaminy B5 może pojawić się u osób ogólnie niedożywionych, u których występuje jednocześnie deficyt innych witamin z grupy B (w tym kwasu foliowego). Ponadto na jej niedobory narażone są:

• kobiety stosujące doustne środki antykoncepcyjne,
• osoby w podeszłym wieku,
• chorzy na gruźlicę,
• osoby przewlekle nadużywające alkoholu.

Objawy niedoboru witaminy B5 mogą pojawić się również u osób dotkniętych chorobą Hallervordena-Spatza, która jest rzadką chorobą zwyrodnieniową układu nerwowego, uwarunkowaną genetycznie. U tych pacjentów stwierdza się mutację genu odpowiedzialnego za przetwarzanie witaminy B5 do koenzymu A, czego następstwem jest obniżenie poziomu tej substancji w organizmie.

Objawy niedoboru kwasu pantotenowego

Objawy niedoboru witaminy B5 obejmują głównie zaburzenia pracy układu nerwowego, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, zmiany skórne oraz ogólne osłabienie organizmu.

Najczęściej zgłaszane objawy niedoboru kwasu pantotenowego:

• drętwienie kończyn,
• zaburzenia układu pokarmowego (np. bóle brzucha, biegunka, wymioty),
• bóle mięśni,
• zaburzenia pigmentacji włosów,
• wypadanie włosów,
• pękanie skóry,
• bóle głowy,
• zaburzenia snu,
• ogólne zmęczenie,
• zaburzenia wzroku,
• utrata apetytu,
• zmniejszenie masy ciała,
• częstsze infekcje bakteryjne, wirusowe i grzybicze.

Czy możliwy jest nadmiar witaminy B5?

Nadmiar witaminy B5 jest wydalany przez nerki wraz z moczem, dlatego nawet wysokie dawki kwasu pantotenowego nie mają działania toksycznego i nie powodują poważnych skutków ubocznych.

U niektórych osób przyjmujących duże dawki preparatów zawierających kwas pantotenowy (np. 10 g na dzień) mogą pojawić się objawy ze strony układu pokarmowego (biegunka i problemy żołądkowe) oraz reakcje uczuleniowe.

Witamina B5 – gdzie występuje? Najlepsze źródła pokarmowe

Witamina B5 występuje w wielu produktach spożywczych, w tym zarówno w żywności pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego. Do najlepszych źródeł pokarmowych witaminy B5 zalicza się podroby, mięso, jaja, ryby, nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, orzechy, nasiona, pestki dyni oraz produkty mleczne.

Produkty bogate w witaminę B5 (w 100 g):

• wątroba wołowa: 9,7 mg
• wątroba wieprzowa: 7,0 mg
• drożdże piekarskie: 5,3 mg
• wątroba drobiowa: 4,1 mg
• grzyby shiitake: 3,6 mg
• żółtko jaja kurzego: 3,0 mg
• otręby pszenne: 2,2 mg
• orzechy ziemne: 2,1 mg
• łosoś: 1,9 mg
• pierś z kurczaka: 1,6 mg
• awokado: 1,4 mg
• wołowina (stek z antrykotu): 1,3 mg
• nasiona słonecznika: 1,1 mg
• kalafior: 1,0 mg
• pieczywo pełnoziarniste: 0,7 mg

Zapotrzebowanie na witaminę B5 (kwas pantotenowy)

Normy polskie na kwas pantotenowy, ustalone na poziomie wystarczającego spożycia (AI).

Kiedy warto suplementować kwas pantotenowy?

Preparaty zawierające kwas pantotenowy stosuje się najczęściej w leczeniu wspomagającym chorób skóry, takich jak oparzenia, owrzodzenia (w tym owrzodzenia żylakowe podudzi), zakażenia oraz w przypadku przewlekłych stanów zapalnych przyzębia.

Kwas pantotenowy może być również stosowany wspomagająco w leczeniu zatruć streptomycyną (antybiotykiem stosowanym w leczeniu gruźlicy), szczególnie w przypadku uszkodzeń wątroby.

Suplementy diety zawierające witaminę B5 można rozważyć w przypadku podwyższonego stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu frakcji LDL i cholesterolu nie-HDL oraz triglicerydów we krwi. Istnieją również doniesienia naukowe sugerujące korzystny wpływ stosowania witaminy B5 na stan skóry u osób z trądzikiem pospolitym.