Jod

Najważniejsze informacje

Jod w organizmie człowieka występuje przede wszystkim w tarczycy. Jest niezbędny do wytwarzania hormonów tarczycy: tyroksyny i trójodotyroniny. Hormony te wpływają m.in. na prawidłowe funkcjonowanie i rozwój mózgu, układu kostnego oraz układu nerwowego. Biorą udział w przemianach wielu składników, np. tłuszczów, białek, węglowodanów i witamin. Regulują procesy dojrzewania i wzrostu komórek. Odpowiadają za utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Jod jest także jednym z najsilniejszych antyoksydantów i wykazuje działanie ochronne w procesach zapalnych oraz nowotworowych.

Jod należy do składników odżywczych, które nie są magazynowane w organizmie człowieka, i musi być dostarczany z dietą. Pewne ilości tego pierwiastka mogą być również absorbowane z powietrza przez układ oddechowy i skórę. Niedostateczna podaż jodu prowadzi do wystąpienia jego niedoborów w organizmie człowieka.

Możliwe zastosowania

• Okres ciąży
• Okres dojrzewania
• Podczas diet

Okres ciąży

Istotną rolę w okresie ciąży odgrywa odpowiednia podaż jodu. Jest on niezbędny w kształtowaniu układu kostnego, zębów oraz mózgu. Zbyt mała ilość może prowadzić do chorób układu nerwowego płodu oraz zaburzeń wzrostu.

Bardzo ważna jest odpowiednia ilość jodu ponieważ jego nadmiar może prowadzić do chorób tarczycy. Przyszłe mamy powinny ściśle przestrzegać zaleceń lekarza w związku z suplementacją jodu.

Okres dojrzewania

Jod odgrywa kluczową rolę w procesie dojrzewania płciowego. Jest niezbędny do osiągnięcia dojrzałości narządów płciowych kobiet oraz mężczyzn. W późniejszym okresie przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania systemu hormonalnego kobiet. Wywiera wpływ na prawidłowego funkcjonowanie jajników. Dodatkowo reguluje cykl miesiączkowy. Prawidłowa ilość jodu w diecie ma wpływ na płodność kobiet.

Podczas diet

Hormony tarczycy regulują przemianę materii. Przyspieszają spalanie tłuszczów, glukozy, węglowodanów, tlenu. Reakcje te prowadzą do zwiększenia prędkości przemiany materii.

Dodatkowo:

• reguluje pracę układu krążenia;
• składnik hormonów tarczycy- przyspieszenie syntezy tłuszczów i białek;
• reguluje przemiany energetyczne;
• pomaga w utrzymaniu zdrowych włosów, paznokci, zębów i skóry;
• reguluje pracę układu nerwowego;
• niezbędny do osiągnięcia dojrzałości płciowej;
• niezbędny do prawidłowego wzrostu;
• reguluje temperaturę ciała;
• reguluje pracę mięśni.

Objawy/skutki niedoboru

• Powiększona tarczyca
• Ospałość
• Uczucie chłodu
• Suchość skóry i śluzówek
• Chrypka
• Przybieranie na wadze bez przyczyny
• Brak koncentracji, zdolności zapamiętywania
• Wypadanie włosów
• Łamliwość paznokci

Warto jednak pamiętać, że niektóre warzywa (np. kapusta, kalafior, brukselka, soja) zawierają substancje, które mogą zmniejszać wchłanianie jodu z żywności. Dotyczy to zwłaszcza warzyw surowych – gotowanie zmniejsza zawartość niekorzystnych substancji o ponad 30%.

Objawy nadmiaru

• Metaliczny smak w ustach
• Ślinotokiem
• Podrażnieniem błon śluzowych i owrzodzeniami
• Zaburzeniami czynności przewodu pokarmowego
• Zaburzeniami oddychania
• Niepokojem
• Przyspieszoną akcją serca
• Spuchnięciem języka
• Biegunki
• Bóle głowy

Chociaż ryzyko przedawkowania jest małe (występują dopiero po 30-krotnym przekroczeniu dziennej dawki), preparaty z jodem wolno zażywać po konsultacji z lekarzem. Powinny o tym pamiętać zwłaszcza osoby z chorą tarczycą.

Źródła pokarmowe

Największe ilości jodu znajdują się w żywności pochodzenia morskiego, tj. rybach i owocach morza. Ważne źródła tego pierwiastka w diecie to mleko i jego przetwory. Zawartość jodu w tych produktach zależy od jego ilości w paszy, którą spożywają zwierzęta. W niektórych krajach stosuje się jodowanie pasz. Mniejszą zawartością jodu charakteryzują się warzywa, owoce i produkty zbożowe. Zawartość jodu w 100 g przykładowych produktów spożywczych przedstawiono w tabeli poniżej:

Jod z produktów spożywczych jest na ogół dobrze wchłaniany (ok. 90%), w żywności mogą jednak występować substancje utrudniające jego przyswajanie, takie jak glukozynolany – substancje wolotwórcze występujące w roślinach z rodziny krzyżowych (w przypadku dostatecznej podaży jodu substancje te nie stanowią zagrożenia dla zdrowia ludzi), glikozydy, siarkocyjanki, fluorki, wapń, magnez i żelazo.

Średnie zapotrzebowanie na jod dla osób dorosłych wynosi 95 µg/d. Większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek wyznaczono dla kobiet w ciąży – 160 µg/d, i dla kobiet karmiących – 210 µg/d.

Bibliografia

1. Adam Bielański, Chemia ogólna i nieorganiczna, PWN, Warszawa 1981, s. 421-433
2. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K., Tabele składu i wartości odżywczej żywności,Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20172467
4. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3976240/
5. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19460960