Bezpieczna suplementacja okiem farmaceutki – jak robić to dobrze?

W jakich sytuacjach warto sięgać po suplementy diety?

Zacznijmy od informacji, że rynek suplementów nie tylko w Polsce, ale na całym świecie rośnie bardzo dynamicznie, a stosowanie specyfików “na różne przypadłości” na dobre zakorzeniło się w naszej świadomości. Choć kwestia niedoborów, a także rola nutraceutyków i składników witaminowo-mineralnych w wyrównywaniu deficytów może być ważną cegiełką w holistycznym dbaniu o zdrowie, to suplementy są niestety często włączane przypadkowo. Zdarza się, że jest to podyktowane przekazem marketingowym, a nie rzeczywistym wskazaniem od specjalisty.

Coraz więcej badań naukowych, a także towarzystw eksperckich podkreśla rolę racjonalnej  suplementacji jako ważnego elementu uzupełniającego dietę. Można tutaj wymienić choćby wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D ze względu na jej powszechne niedobory i niemożność dostarczenia tej witaminy nawet z najbardziej zróżnicowaną i “zdrową” dietą.

Są także dostępne rekomendacje odnoszące się do włączania różnych ekstraktów ziołowych czy kwasów tłuszczowych omega-3 jako skutecznego wsparcia w terapii zaburzeń lipidowych. Warto podkreślić, że podwyższony poziom cholesterolu czy trójglicerydów jest w pierwszej kolejności “leczony” behawioralnie, a więc poprzez modyfikację dotychczasowego stylu życia, w tym dietę czy aktywność fizyczną. Suplementacja w tej sytuacji ma na celu wzmocnić efekty dietoterapii.

Ponadto u kobiet w ciąży suplementacja prenatalna jest również zalecana przez Polskie Towarzystwo Ginekologii i Położnictwa ze względu na zwiększone zapotrzebowanie mikroskładników w okresie ciąży, których pokrycie wyłącznie dietą jest dość sporym wyzwaniem.

To oczywiście tylko niektóre sytuacje, w których suplementacja może być dla nas cennym wsparciem i uzupełnieniem diety czy optymalizacją dla leczenia farmakologicznego.

Kluczowe, aby włączenie suplementacji było poprzedzone oceną rzeczywistego zapotrzebowania, m.in. na podstawie badań diagnostycznych, a także wywiadu z ekspertem. Badania, które warto wykonać w celu oceny niedoborów opisałam w Instrukcji Zdrowia.  Aby wiedzieć, jak się dobrze badać zajrzyj na naszą bezpłatną platformę edukacyjną i po zalogowaniu odwiedź sekcję “Materiały”

Kiedy suplementacja jest potrzebna?

Suplementacja jest potrzebna:

• w zapobieganiu niedoborom witaminy D – nasza dieta nie pokrywa zapotrzebowania na ten cenny składnik o wielokierunkowym działaniu ( wspomagającym odporność, układ nerwowy, zdrowe kości);
• we wspieraniu terapii w przypadku podwyższonego poziomu cholesterolu, trójglicerydów (kwasy omega-3, berberyna, kurkumina, bergamota);
• w ciąży (witamina D, kwas foliowy, kwasy omega-3, żelazo czy jod);
• w przypadku niedoborowej diety (np. suplementacja witaminy B12 na diecie wegańskiej);
• jako optymalizacja leczenia, np. wyrównywanie niedoborów witaminy B12 podczas terapii metforminą czy magnezu podczas przyjmowania leków moczopędnych.

Interakcje, czyli co z czym łączyć?

Kolejnym aspektem bezpiecznej suplementacji jest umiejętne przyjmowanie konkretnych preparatów. Nieprawidłowe przyjmowanie/łączenie poszczególnych preparatów ze składnikami żywności czy innymi suplementami może prowadzić do zmniejszonej skuteczności suplementacji. Co więcej – łączenie niektórych suplementów z lekami może wpływać na zmniejszoną skuteczność prowadzonej farmakoterapii. Z tego powodu tak ważne jest propagowanie wiedzy z zakresu prawidłowego przyjmowania suplementów wraz z informowaniem o tych niepożądanych połączeniach.

Sztandarowym przykładem jest stosowanie preparatów z żelazem, ponieważ pierwiastek ten gryzie się z wieloma składnikami, np. wapniem czy magnezem. W tym przypadku należy zachować co najmniej 2 godziny przerwy pomiędzy ich przyjmowaniem. Żelazo może także zmniejszać skuteczność działania lewotyroksyny – hormonu tarczycy, który jest przyjmowany w celu uzupełnienia niedoboru w niedoczynności tarczycy. Zarówno lewotyroksyna, jak i preparaty żelaza zwykle zalecane są do przyjmowania na czczo. Dlatego w takiej sytuacji należy poradzić się lekarza lub farmaceuty, co do rozdzielenia tych składników i nie przyjmowania ich razem.

Witamina D i sposób jej przyjmowania także okazuje się nie być bez znaczenia. Badania pokazują nam, że przyjmowanie witaminy D z posiłkiem może zwiększać jej wchłanianie nawet o 30-50% w porównaniu do przyjmowania jej na czczo. Witamina D jest związkiem tłuszczolubnym, dlatego warto pamiętać o niej podczas śniadania czy obiadu z zawartością pokarmu tłustego (oliwy, ryby, orzechów).

Dużo interakcji przypisywanych jest także ziołom, które dostępne są bez recepty. Przykładem jest wyciąg z dziurawca, który może zmniejszać skuteczność wielu leków, np. antykoncepcji doustnej czy leków przeciwzakrzepowych.

Ważne też, aby w ramach “higieny suplementacji”  z założenia unikać pewnych pokarmów czy napojów, które będą wpływały na wchłanianie czy dalszy metabolizm innych substancji. O jakie składniki diety chodzi?

• Błonnik pokarmowy może wpływać na zmniejszone wchłanianie poszczególnych składników, dlatego nie zaleca się włączać suplementów w okolicach posiłku bogatobłonnikowego (strączki, otręby owsiane, ale także siemię lniane).
• Sok z grejpfruta, ale także niektóre gatunki pomarańczy mogą także wpłynąć na metabolizm leków czy suplementów. Zawarte w grejpfrucie składniki aktywne (takie jak furanokumaryny) oddziałują na enzymy wątrobowe odpowiedzialne za metabolizm różnych leków. W związku z tym sok z grejpfruta może spowalniać ich metabolizm i wydłużać czasu ich działania, co zwiększa ryzyko działań niepożądanych (np. w przypadku niektórych leków przeciwlękowych, leków na podwyższony cholesterol czy nadciśnienie).

Jakość, nie jakoś

Jak doskonale wiemy suplementy diety zaliczane są do kategorii żywności i z tego powodu nie podlegają restrykcjom, którym poddawane są produkty lecznicze podczas ich produkcji.

Z założenia więc nie ma tu obowiązku wykonywania badań jakościowych, mikrobiologicznych czy potwierdzających deklarowaną na opakowaniu preparatu zawartość składników aktywnych. Nie oznacza to jednak, że na rynku nie znajdziemy dobrej jakości suplementów diety, gdzie realizowane są nadobowiązkowe analizy mające na celu spełnić najwyższe wymagania jakościowe i tym samym sprostać oczekiwaniom konsumenta.

Kluczowe zatem, aby postawić na zaufanego, nieprzypadkowego producenta, który kładzie nacisk na nadobowiązkowy panel badań nad swoimi preparatami, m.in.:

• Czystości mikrobiologicznej. Sprawdzane jest zatem, czy preparat jest wolny od zanieczyszczeń takich jak: pleśnie, grzyby. Sprawdza się także, czy preparat jest wolny od metali ciężkich czy dioksyn.
• Zawartości składników aktywnych w preparacie. Papier przyjmie wszystko, to wiemy, więc można tu de facto napisać wszystko. Badanie ma na celu sprawdzić, czy rzeczywiście deklarowany przez producenta skład znajduje odzwierciedlenie w rzeczywistości i faktycznie zawiera ilości poszczególnych substancji tak, jak jest to wyszczególnione na etykiecie.

Zwróć uwagę, czy proces produkcyjny odbywa się w odpowiednich warunkach (m.in. z zachowaniem procedur HACCP). Warto także sprawdzić, czy dany suplement znajduje się w rejestrze GIS (Głównego Inspektoratu Sanitarnego), a także w bazie KS-BLOZ (która jest programem aptecznym obejmującym informacje o lekach i wszelkich preparatach aptecznych).

Ważną sprawą jest także skład preparatu i zawartość składników aktywnych. Kluczowe dla skuteczności suplementacji jest korzystanie z preparatów, których receptury rzeczywiście zostały opracowane na podstawie doniesień i badań naukowych, a także zaleceń czy wytycznych eksperckich.

Dzięki temu korzystamy z produktów, które mają udokumentowany skład i rzeczywiście “mają sens”. Przypadkowe połączenia składników, a także nieodpowiednia wielkość dawek będą wpływać nie tylko na skuteczność takiej interwencji, ale także niosła ryzyko interakcji między poszczególnymi składnikami.

Podsumowanie

Świadoma suplementacja to taka, która uwzględnia rzeczywiste i indywidualne potrzeby wynikające z diety, stanu zdrowia czy prowadzonej farmakoterapii. Kluczowe jest także korzystanie z preparatów od zaufanego producenta stawiającego na jakość swoich produktów oraz ich skład.

Znajomość interakcji także wpływa na efektywność suplementacji. Pamiętajmy także, aby zapytać o interakcje danego składnika, ponieważ nieumiejętne przyjmowanie suplementów może zakłócić skuteczność, jak i bezpieczeństwo nie tylko suplementacji, ale także terapii lekowej.